Romansh text data
Collection
7 items
•
Updated
•
1
page_text
stringlengths 0
4.47k
| title
stringclasses 91
values | idiom
stringclasses 6
values |
|---|---|---|
L-AND 4-1
Il vstieu nouv da l’imperatur
Üna versiun elavureda e tradütta da Ladina Simonelli, Annemieke Buob e'ls scolars
da la 5 e sesevla classa da Bever
Düreda ca. 50 minuts
Il töch viva da'ls bels costüms vegls e da la scena pompusa
Integro i'l gö as vaivan 22 scolaras e scolars. Las rollas grandas vains scumpartieu
sün püs scolars(sfarfats) e singuls scolars occupaivan püssas rollas pitschnas.
Cuntgnieu:
Per l’imperatur nu do que ünguotta pü important cu sieus vstieus. Sieus sudos e lur
problems l’interessaivan be poch. Pel pövel al manchaiva il temp. Ils raps dal stedi
vegnan in prüma lingia druvos per vstieus nouvs per l’imperatur. A teater vo’l in
prüma lingia per preschanter sieus vstieus nouvs.
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
1 Davaunt la tenda serreda
Persunas: minister da guerra(mdg), servitur(s), schneder(sch)
Mdg Eau stögl discuorrer cul imperatur. Eau giavüsch ün’audienza in üna dumanda
urgiaintischma.
S
Bain tschert, Voss’excellenza.
(S svanescha davous la tenda e tuorna cuort zieva darcho)
Que’m displescha fich, Voss’excellenza. Sia majested, l’imperatur lascha
drizzer our, ch’el nun hegia üngün temp (important) Sia majested as rechatta
aint illa guardaroba!
Mdg Ah schi, eau incleg, l’imperatur es aint illa chambra da vstieus.
(vers il public, grittanto)
Adüna davaunt il spievel, minch’ura ün oter vstieu, quist püf vanitus!
S
Che managia’l, Voss'excellenza?
Mdg (imbarrazzo) Ünguotta, ünguotta.(tuossa e muossa üna pergiamina)
Que as tratta d’üna nouv' arma.
S
Ah, uschè, fich interessant.
(vers il public) per l’imperatur poch interessant! Sieus sudos al sun listess.
Per armas nu s’ho pü üngüns raps – el bütta ils raps pü gugent our da fnestra,
voul dir: zieva'l schneder – per vstieus.
(sbassa la vusch) Quist svaneccal!
Il schneder cumpera aint illa scena
S
(cuorra incunter) Maister, inua resta’l be uschè lönch? Svelt! L’imperatur ho
già dumando zieva a Vus. Sia majested as rechatta già aint illa guardaroba.
Ch’el fatscha prescha!
Mdg (oza las spedlas, do dal cho e vo)
tenda s’evra
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
2 Aint illa guardaroba
Persunas: tesorier(t), maister da ceremonias(mdc), schnerder(s), imperatur(I),
Situaziun:
L’imperatur contaimpla sieu vstieu aint il spievel. El es fascino. El nu do bada al
discuors traunter il tesorier e’l maister da ceremonias
T
Dimena scu dit, sar maister da ceremonias, uschè nu po que ir inavaunt. Ün
vstieu pü cher cu l’oter… scu tesorier nu poss eau pü surpiglier la
respunsabilted per quista luxüergia e quist schlaschögn.
(guarda cun spredsch vers il schneder chi s'aprosma e banduna la chambra
insembel cul servitur)
Mdc
(vers il schneder) Cher maister, finelmaing, nus Al spettains.
Sch
Que m’es üna grand’onur. Ma – cun permiss – d’he eau grittanto als duos
signuors chi haun güst banduno la chambra?
Mdc
Il signur chi ho banduno la chambra es nos tesorier. El fo scu sch’el vess
da pajer ils vstieus da Sia majested our da si'egna buorsa. Quista glieud
ho be raps aint il cho. A nun haun üngün’incletta per da quistas creaziuns
stupendas!
Sch
Creaziuns stupendas – che cumplimaints, sar maister da ceremonias. Dit
aviertamaing: eau sun magari superbi da mia creaziun la pü nouva
(discuorra dad ot, uschè cha l’imperatur al po udir)
Nossa majested; ün purtret divin, nevaira!
( l’imperatur as volva, il schneder s’inclina)
I
Nun exagerer, schneder, nun exagerer!
Ma per l’onur da la vardet: Vi da quist vstieu po vzair minchün chi chi’d es
cò il signur. Maister, Vus vais lavuro stupend.
Sch
Eau sun cuntaint d’udir quist lod da Vossa majested. Pudessi der aunch’ün
ultim sguard? Eau As giavüsch d’uzer il bratsch dret.
I
Hi, Hi, que fo sguozchas!
Sch
Ch’el am s-chüsa, uossa l’oter bratsch.
I
Ch’el nu’s permetta aunch’üna vouta da’m fer sguozchas!
(controlla minuzchusamaing)
Majested,(s’inclina) sar maister da ceremonias(s'inclina e vo)
I
E Vus, Sar maister da ceremonias, pisserè cha tuot la glieud gnia a vair
mieu vstieu nouv!
Sch
Scu cha Vus ordinais, Vossa majested. (el vo)
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
( l ‘imperatur as contaimpla darcho aint il spievel)
(Il servitur guarda aint da porta)
S
Ch’El am s-chüsa, Vossa majested! La vaidgua da nos furner da la cuort
es cò. Majested vaiva impromiss ün augmaint da la renta da vaidguas…
(l’imperatur fo da que senchin - es stut - as volva vers il servitur)
I
Uzer la renta da vaidguas?
Che tagnins!!!
Uossa nu d’heja temp per da quistas toffarias. Nus darons part cur ch’eau
d’he decis qualchosa in quella fatschenda.
Ch’El la dia que!
E ch'El pissera cha l’imperatura as prepara per üna visita i’l teater.
Vais udieu, maister da ceremonias, eau m'he decis dad ir a teater.
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
3 Sün via
Persunas: vaidgua dal furner(v) e la duonna dal schneder(dsch), 2 sfarftas(sf),
pövel, 3 duonnas(du)
Dsch (cun cumpaschiun) Buna saira duonna furnera. Aunch’adüna in led?
Que’m displescha fich, be bun cha sieu hom d’eira qualchün important!
Nossa majested es sgür generusa culla vaidgua dal furner da la cuort!
V
Generus? Schi, duonna furnera da la cuort - a'm laschan spetter e
spetter ...
Sia majested nun ho temp per da quistas piculezzas. El drouva tuot il
temp per sia guardaroba, e tuot ils raps per sieu hom, duonna
schnedra da la cuort.
Dsch Cu discuorra Ella! Ella stu incler las chosas. Ün imperatur nu ‘s po
musser mincha di aint ils listess vstieus; el stu Ra-PRE-SCHAN-TER, el
es il spievel da nos pajais! Que stu’ La bain incler!!!
(duos sfarfats cumperan)
1.sf
Juhui, fer ün pô flot, fer ün pô festa…
2.sf
fer ün pô raps…
1.2.sf Que ans plescha bain!
(a cumpera glieud buondragiusa chi contaimpla a quists duos schanis)
1.sf
Che crajast, ans dessans preschanter cò?
Chera glieud, vus dessas savair chi cha nus essans.
Nus ans allegrains da pudair esser cò in Vossa cited taunt
cuntschainta.
2.sf
Eau d’he cret cha tü ans vögliast preschanter!
Dimena, buna glieud, (vers dsch e v) nöblia da quista cited imperiela:
Nus essans ils glorius e famus…
1.sf
in oters pajais già lönch cuntschaints scu…
1.du Eau ils cugnuosch – ils pajazs dal circus … ähm…
1.sf
Vus as sbagliais, stimeda dama, pajazs do que dapertuot, ma…
2.du Eau se, vus essas ils striuns da…ähm...
2.sf
Circa, ma be circa, stimeda dama! Nus essans bain üna spezcha da
striuns, ma na da quels solits, stu’La savair! (vers il 1.sf) als vulains
tradir? Nus essans ils glorius e famus tessunzs da Varinski. (s'inclinan)
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
3.du Que d’heja bain penso!
1.sf
(fich important) Nus savains tesser la pü bella stoffa. Vus vzaros,
culuors e muostras grandiusas, mê vissas. Vus vzaros, ah, na, stimeda
glieud, que füss impromiss memma bger. Na tuots vzaron, na tuots!
Quist ho uossa apunto dachefer cun striögn: Ils vstieus chi vegnan
cusieus our da nossa stoffas…
2.sf
quists vstieus sun fich singulers… els sun invisibels per tuot ils umauns
chi nu sun capabels per lur uffizi. Meglder dit: quels chi sun induvrabels
sün lur post da lavur nu vezzan ils vstieus!
1.sf
Ed eir tuot ils pluffers scu la merda nu vzaron la stoffa!.
1.pe Hahaha, quist' am plescha !
2.pe Cò sun eau be buonder!
3.pe Que as vzaregia bainbod!
4.pe Schi, in pocha pezza savaronsa dapü!
Dsch Sia majested, l’imperatur stu gnir a savair quecò. Mieu hom varo ün
milli gust da pudair cusir da quists vstieus. Be ch’Els sapchan: mieu
hom es nempè il schneder da la cuort!
2.sf
Ah, na na, - ils vstieus per Vossa majested l’imperatur, cusins nus
svess.
Dsch Ma….
V
(vers il public) Almain quista vouta nu paun il schneder e sia duonna
inchascher nos raps….
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
4 Aint illa guardaroba
Persunas: imperatur, maister da ceremonias, servitur, ils duos sfarfats
I
(charezza cun bainplaschair sieu vstieu) Alura, che pensa’l da la visita
al teater d’her saira, sar maister da ceremonias?
Mdc
Sch’eau suos-ch dir qualchosa, Voss’excellenza, la rapreschantaziun nu
d’eira mela, brichaffat mela, eau vulessa dafatta dir…
I
(melpazchiant) La rapreschantaziun... per l’amur da Dieu, che ho quella
dachefer cun mia dumanda! La rapreschantaziun… buna u na, que
m’interessa be poch - eau manag natürelmaing l’impreschiun ch’eau d’he
fat tar la glieud cun mieu vstieu nouv!
Mdc
Oh, ch’Ell’am s-chüsa, Vossa majested! Cu d’heja be pudieu melincler
telaming Vossa dumanda! Vos vstieu nouv ho natürelmaing fat
ün’impreschiun enorma.
I
Nischi? Ün'impreschiun enorma. A's discurriro auncha lönch da quist tema.
Mdc
Schi sgür, scha…
I
Scha che?
Mdc
Scha la glieud nu discurriss d’ün cuntin da duos esters chi sun rivos her in
cited. Che agitaziun!
I
Chi sun quists esters?
Mdc
Tessunzs da Varinski, chi elavureschan eir güsta svess las stoffas chi
tessan.
I
Interessant! Chi so scha nu füssan auncha meglders cu mieu schneder da
la cuort?
Mdc
Els pretendan cha lur stoffas hegian ün dun tuot speciel: glieud tucta ed
incapabla nun saja buna da la vzair.
I
Bom, bom, incredibel!
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
(servitur aintra)
S
Ch’Ell'am s-chüsa, Vossa majested! Ils duos tessunzs da Varinski
giavüschan i’ls prossems dis ün’ audienza.
I
Che voul dir i’ls prossems dis?- Ch’El als maina notiers be dalum!
S
A Sieu uorden, Voss’excellenza.
(vo e tuorna poch zieva, el maina notiers als duos sfarfats)
S
Vossa , ils tessunzs da Varinski…. (s banduna la chambra, ils sfarfats
s’inclinan bod fin giò per terra)
I
Vus essas rivos da Schlavinski?
1.sf
Varinski, Vossa majested! Ma il viedi fin no cò maina eir tres Schlavinski.
I
E Vus savais tesser stoffas, hm - stoffas specielas, d'heja udieu?
1.sf
Propi tuottafat specielas, Vossa majested!
2.sf
... stoffas unicas, que As pudains gürer, Voss’excellenza!
I
Eau d’he udieu dal dun insolit da Vossas stoffas.
Sch’eir eau purtess dimena ün têl vstieu, schi savessi disfrenzcher be
dalum ils pluffers dals intelligiants da mia servitüd?
1.sf
Schi que pudessas Vus. Que ans fess propi plaschair da pudair lavurer per
Vossa majested.
2. sf
E, grazcha per Vossa fiduzcha. Apaina cha nus varons cumpro la saida e
survgnieu l’or cha tessains aint illa stoffa, pudains cumanzer culla lavur.
I
Il tesorier dess dalum metter a dispusiziun l’import necessari.
Vi dals raps nu dess que mancher…
Il maister da ceremonias As muossa uossa la stüva da tesser. (tschögna
vers mdc, quel s’inclina, tuots trais bandunan la scena)
I
(vers il public) Che furtüna ch’eau d’he, in avegnir as admiraro na be
mieus vstieus, d'impersè eir mias cugnuschentschas d’umauns.
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
5 Imperatura ed imperatur mangian cruschigna
Persunas: imperatur, imperatura(I-a), servitur
I-a
Tü’m perast ün pô distrat. Nu’t gusta la cruschigna? Scha tü nu mangiast
inandret nu faun tieus bels vstieus pü quella bella parada scu fin uossa.
I
Eau d’he da penser d’ün cuntin a quella stoffa chi’d es in lavur. La nu’m lascha
pü cludir ögl e l’appetit am mauncha eir.
I-a
Mieu pover hom, ün têl sacrifizi pel pövel…
I
Daspö trais dis lavurane d’ün cuntin, plaunet vulessi savair quaunt inavaunt
cha sun…
I-a
Schi vo zieva cruschigna a'ls fer üna visita…
I
Tü managiast ch’eau dess propi….
I-a
Ma natürelmaing, perche na? ( baiva cafè)
I
Eau, eau, ( baiva ün süervin) scha…. scha… tü sest bain che ch’eau
manag… la stoffa es invisibla per… eau manag, sch’eau nu… ( baiva ün
süervin ) …nu …
I-a
Nu't fidast da ti’intelligenza e da ti' abilted scu impertur?
I
Na, sgüra na, mia chera…, eau nu craj da stuvair tmair… , na propi na…. que
manchess auncha…, ma tuottüna - (baiv’ün süerv)…
I-a
Tü pudessast trametter il prüm a qualchün oter…
I
Bun’ideja, mia chera, schi que faregi.
Eau vögl trametter a mieu vegl e sincer president dal ministeri tals tessunz.
Üngün nun es uschè precaut e bun in sieu uffici scu el.
(imperatur sclingia, servitur aintra)
S
Majested ho clamo?
I
Il president dal ministeri dess gnir, ma dalum!
S
A sieu uorden, Voss’eminenza! (servitur banduna la scena)
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
6 Aint illa stüva da tesser
Ils sfarfats vi dal taler vöd. A faun scu scha lavuressan.
Traunteraint implane lur magöls, faun viva e baivan.
Persunas: ils duos sfarfats, tesorier(T)
1.sf
Schi, schi, cher frerin, che crajast? Que cò es scu fat per nus: Cò am plescha
que stupend.
2.sf
Üngüna dumanda! Il bun damanger, avuonda da baiver e quist trattamaint
nöbel:
“... haun il signuors durmieu bain?”
«Possi suplicher als signuors da gnir no cò?“
“Pudessan ils signuors as sfadier vi lo?»
Saperlot, que’ns laschains gugent plaschair.
1.sf
Ed adüna nouva saida, fil d’argient, or in abundaunza e raps a tanfun. Schi,
schi uschè pudess que cuntinuer in etern.
2.sf
Fin cha nossas buorsas sun plainas stachidas, hahahahah…..
1.sf
E scha vain listess üna vouta qualchün e vezza il taler vöd?
2.sf
Üngüna temma! Scha qualchün vain aint e nu vezza la stoffa, craja’l ch’el saja
tuct e nu disch ünguotta.
1.sf
Ma forsa do que listess da quels chi crajan que cha vezzan?
2.sf
Cò sgüra na.
(ils duos sfarfats lavuran darcho, cò aintra il president dal ministeri)
T
Suos-chi entrer, mieus signuors? Eau sun il president dal ministeri e
l’imperatur m’ho incumbenzo da controller Vossa lavur.
1.sf
Ch’el aintra pür, nus ans allegrains da Vossa visita.
(t guarda sül taler vöd, metta sü ils ögliers, tira ün sagl e discorra vers il public)
T
Es que vaira? Eau vez be ün taler vöd? Suni propi memma pluffer per mieu
uffici? Na, que nu po esser, impussibel!
Eau nu fatsch finta d’ünguotta.
2.sf
Dimena, che managia’L?
1.sf
Al pleschan quistas muostras e quistas culuors? (muossa vers il taler vöd)
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
2.sf
El nu disch ünguotta?
T
(exagerescha) Oh, che bel! (el guarda tres sieus ögliers) Quistas muostras
e quistas culuors. Schi, eau poss drizzer our a l’imperatur cha Vossa lavur am
plescha ourdvart bain.
1.2.sf Que ans fo plaschair.
1.sf
Sch’el vuless quinter a l’imperatur da che culuors cha’s tratta: nus druvains
blovazur, cotschenpurpur, mellan e verd.
T
Ch’els am permettan da fer üna cuorta notizcha...(scrittin e scriva)
2.sf
A's tratta d’ün tessieu fich fin e precius, sgür ch’el ho eir già udieu da quella
tecnica da tesser?
T
Ma bain tschert (scriva)... tecnica .... tessieu fich fin e precius
1.sf
Perque druvains fich bger or e saida per ragiundscher l’effet vulieu….Scha
nus pudessans perque giavüscher, Voss’ eminenza, da survgnir auncha dapü
or e saida ...
T
Dapü or? Eau m’occup persunelmaing da quista dumanda.
1.sf
Nus ingrazchains per Vossa visita, que’ns d’eira üna granda,… na üna
grandischm’onur.
2.sf
A revair! (spetta fin ch’el es ieu) E frerin… che’t d’heja dit?
(as splattan ils mauns) Bain vainsa fat que, fich bain!
Pover tesorier! Ha, ha..
(baivan ün brav süerv e's mettan danouvmaing a lavurer)
tenda
Raquinteder: Il pover tesorier! El d'eira bod gnieu amalo da stuvair purter auncha
dapü or ed argient als tessunzs. Però cumand es cumand, ed impustüt scha's
trattaiva da vstieus, nu cugnuschaiva l'imperatur üngün pardun.
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
7 In üert
Persunas: imperatur ed imperatura
I-a
Alura, cu vo que culla lavur? Hest bunas nouvas da tieu tesorier?
I
Pensa be, el d’eira inchanto!
I-a
(stutta) Ah schi? E cu guarda dimena our quista stoffa?
I
Blovpurpur ed….eau cra j …cotschenazur u…. ah, eau nu m’algord pü
precis da que cha’l bun vegliet m’ho quinto.
I-a
Ah, vus homens fais üna confusiun ed inventais culuors chi niauncha nun
existan. E la stoffa, ho’la eir bels muosters?
I
Ma schi,…ün muoster chi drouva uschè bgera saida ed or, cha’l tesorier es
tuot dispero. Eau craj, ch’eau trametta aunch’üna vouta ad ün da mieus
impiegos. Il minister da l’interiur pudess esser l’hom adatto. Eau savess
propi gugent cur cha quista stoffa es bod tessida.
I-a
E sch’eau at poss der ün bun cussagl, mieu cher: lascha’l ir insembel cun
sia duonna,… duonnas s'inclegian dapü da stoffas cu vus hommens.
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
8 Il minister da l’interiur cun sia duonna tals tessunzs
Persunas: minister da l’interiur(mdi) , sia duonn(mdi-d), ils duos sfarfats
1.sf(ils duos sfarfats vöglian fer viva, cò odane pass)Attenziun, a vain qualchün!
Mdi
Bun di, eau sun il minister da l’interiur e l’imperatur m'ho incumbenso da
controller vossa lavur. Quist'es mia duonna! ( muglier)
1.2.sf Che plaschair! Que’ns fo propi grand plaschair!
Mdi
Nus vzessans gugent il taler culla stoffa.
1.2.sf Cun plaschair, cun grand plaschair, Voss’ eminenza ! Ch’Els guardan
quista bella stoffa! (contaimpla lönch, guarda vers il public e
blastemma be dapersè…)
Mdi
Cha schmaladieu, ch’eau sun tuct, que nu m’ho fin uossa aunch’üngün dit.
E cha’l diavel porta, eir in avegnir nun ho üngün da savair que.
(vers sia duonna)... e…. che managiast tü da la stoffa?
Mdi-d Eau…. Eau…. (al scutta qualchosa aint per ün’uraglia)
Mdi
Be nu’t blamer, que füss zuond penibel, impussibel. Tü vezzast
simplamaing la stoffa, hest inclet !
Mdi-d Schi, …ma…e tü, la vezzast?
Mdi
Eau??? Ma… Ma …chera duonna che dumanda! (chaminan vers il taler)
1.sf
Eau pens cha Vus, stimeda dama vzais la stoffa ?
Mdi-d (agüz) Che voul El dir cun que?
2.sf
Ella nu suos-cha melincler a mieu frer, el ho vulieu dumander scha Vus
cugnuschais las culuors e la tecnica da lavur !
Mdi
Mia duonna es infurmeda, els as paun spargner ulteriuras spieghaziuns.
Impü saro l’imperatur cuntaint sch’el, hm…oda da me bain svelt…hm.. il
lod … hm …sur da vossa lavur….
1.sf
Si'arcugnuschentscha, excellenza, ans fess grand plaschair.
2.sf
Il pü grand plaschair. (fo ün inclin)
Mdi
Schon bun, schon bun! Ma cha guardan, mieus signuors, cha rivan
bainbod a fin culla lavur!
Adieu!!
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
9 Duos damas s’inscuntran
Persunas: baronessa(b) e contessa(c)
C
Che plaschair da La vzair cò, chera baronessa! Bain guard’La our!
B
Oh, grazcha, stimeda contessa! A m’es gnieu ad uraglia cha Vus essas
arrivedas pür hoz in cited? Ils strapatschs dal viedi niauncha nu’s vezza!
C
Propi? So'La, hozindi as viagia eir bger pü cumadaivel cu da pü bod. Ma
cò in cited pera dad ir tuot suotsura. A nu’s cuognuoscha bod na pü la
cited. Ch’Ella am dia, duonna baronessa, es qualchosa vaira vi dal
discurröz da la glieud?
B
Ella managia l'agitaziun pervi dals tessunzs? Schi, sia majested l’imperatur
nu so bod na pü vair l'ura ch’el po vzair ils vstieus nouvs!
C
U nu po vzair, scu ch’eau d’he udieu! Ho qualchün già vis la stoffa?
B
Differents ministers cun lur muglieras haun rapporto a l’imperatur da la
lavur dals tessunzs. Culuors e muostras stöglian propi esser
extraordinarias. La stoffa stu glüschir illas pü bellas facettas, simplamaing
«süperb», bellischem.
C
E…ch’Ella am dia, stimeda baronessa, esa già qualchün chi nu vezza la
stoffa?
B
Ah, eau incleg bain avuonda che ch’Ella managia, stimeda contessa
(la scutta qualchosa aint per l’uraglia) Hihihihihi….
C
Propi, ma, que d’heja bain penso….hihihi!!! ...stupend!!! Ma d’inuonder
ho’La quist’infurmaziun?
B
(guard'intuorn sch'üngün nu taidla e scutta) Ün dals tessunzs ho quinto
que in confidenza a mia chambrera. Eau poss però quinter cun sia
discreziun, stimeda contessa, nischi?!!!
C
Cherischma baronessa, eau se taschair! -
Uossa però stögli ir, Sia majested l’imperatura am spetta. Adieu!
B
Ch’Ella stetta cul Segner!
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
10 Aint illa stüva da tesser
Persunas: imperatur, imperatura, president dal ministeri minister da l’interiur,
maister da ceremonias, 3 damas da la cuort(ddc), sfarfats, servitur
1.sf
Cher frerin, eau craj cha saja ura da glivrer nossa rapreschantaziun scu
tessunzs, che crajast?
2.sf
Schi, cul temp varonsa da svanir, aunz cha qualchün bada l’imbruogl.
Quaunts raps vainsa insè già?
1.sf
(quinta) 20.-, 50.-, 70.-, 100.- talers!
2.sf
Que basta per ün lung temp…
(servitur cumpera)
S
Mieus signuors, Sia majested l’imperatur e l’imperatura, e'ls nöbels!
(tuots aintran)
I
Cu sto que culla lavur? Bod a fin?
1.sf
Nossa lavur es quasi glivreda, Vossa Majested!
I
Ah, que es bun.
2.sf
Già damaun saro Vos vstieu pront per il pruver.
I
Stupend!!! Ma uossa vulessi listess vzair l’ouvra sül taler…
(l’imperatur chamina vers il taler) Ma..ma…na., na…ma que…naa….
(vers il public) cha schmaladieu saja…. !!!!
I-a
Che managiast, mieu cherin?
I
Eau manag -äh- bellischem…. (vers il public)
terribel… eau nu vez il vstieu, nu suni propi na abel d’esser imperatur?
(vers ils tessunzs) sainza conguel….
Mdi
Mia duonna ed eau d’eirans eir da quell’avis cur cha vaivans vis la stoffa.
Eau sun furtüno, cha Sia majested vezza que eir uschè.
I
(vers sia duonna) Cherischma, cu’t plescha la stoffa?
I-a
Cu poust be dumander. L'es simplamaing extraordinaria, mieu cher.
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
1.ddc Schi, propi, excellenta! (vers il public)
Eau sun propi tucta, eau nu vez ünguotta..
2.ddc Magnifique !!! (vers il public)
In rumaunstch füss que üna bella manzögna.
3.ddc It’s wonderful, really wonderful! (vers il public)
dian tuots manzögnas u be eau?
mdc
Damaun a la processiun vulains preschanter quist’ouvra d'art a la glieud,
che craj’la, Vossa majested?
I
Precis que fainsa.
(il servitur vo cun ün cuschin cun sü duos medaglias vers ils duos sfarfats
imp. vain eir vers els e disch cun vusch importanta)
I
Per vossa lavur extraordinaria vais merito la medaglia da schneders da la
cuort.
(el als surdo las medaglias)
1.sf
(fand plaschantinas) Majested! Che onur!
2.sf
(ziev’avair survgnieu la medaglia)
Mieu signur ed imperatur, che plaschair!
tenda
Raquinteder: Il maister da las ceremonias vaiva da preparer tuot pel grand di,
per la processiun in cited.
Uossa vaivan ils tessunzs da fer prescha cun glivrer il vstieu.
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
11 Aint illa stüva da tesser
Persunas: sfarfats, servitur
(servitur es indurmanzo)
1.sf
Ejj, sdasda’t!
2.sf
Güdan’s a piglier giò la stoffa dal taler!
S
(as sdasda plaunet, as sfruscha ils ögls e tira ün sagl)
Perche nu vess eau da vzair la stoffa? Eau…. eau nu sun bain na tuct!
Per plaschair, mieus signuors?
1.sf
Ah, El nu’s stu varguogner, nus nu dschains ad üngün ünguotta.
Ma uossa, ch’El tegna la glüsch uschè cha nus possans taglier la stoffa.
(Els taglian cun üna forschuna tres l’ajer, il servitur tegna la glüsch
per ajer, guarda scu sch’el vzess il diavel in persuna)
2.sf
Bain, que füss fat!
2.sf
Uossa auncha cusir… svelt, las aguoglias!
(il servitur tegna no il cuschin cullas aguoglias, nu po crajer que ch’el
vezza, ils sfarfats taglian e cusan i'l ajer)
1.sf
Cusa ün pô pü bel!
2.sf
Nu’t fer uschè important!
1.sf
S-chüsa, eau nu d’he managio uschè!
2.sf
Schon bun, (vers il servitur) Bain, Vus pudais drizzer our a Vossa
majested cha’l vstieu saja güst pront.
S
Propi? Eau cuor be dalum! Buna not!
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
12 Aint illa guardaroba
Persunas : imperatur, maister da ceremonias, minister da l’interiur, sfarfats
1.sf
Vossa majested, il vstieu es pront.
Al pudessans musser las singulas parts aunz la prouva?
I
Per plaschair. (vers il public) Suni intaunt gnieu pü scort?
La stoffa sül taler nu d’heja pudieu vzair, ma forsa am saro que pussibel da
vzair il vstieu.
1.sf
(uzand il maun) Cò vezza’L las chotschas!
Mdi
Magnific, üna lavur extraordinaria! (aplaudescha)
Mdc
Stupend, grandius! (aplaudescha)
2.sf
(as do important) Cò es il brastuoch!
Mdi/ Mdc insembel: Grandius! (aplaudeschan)
1.sf
Cò es il mantel! El es uschè liger scu üna penna.
Mdi/ Mdc insembel: Grandius! (aplaudeschan)
I
(vers il public) A stu propi esser ch’eau sun pluffer scu la merda. Uschè
varegi eir inavaunt da fer finta…
1.sf
Uossa pudains cumanzer culla prouva.
2.sf
Per plaschair, Voss’eminenza, Al possudains giavüscher da’s trer our?
(imperatur davous il paravent, cumpera poch zieva in chotschas suot)
1.sf
Magnific!
Mdc
Incredibel, quistas stoffas!
Mdi
Che muosters! Che culuors!
I
Schi, propi excellent! Giains dimena tar las damas, mieus signuors!
(tuots bandunan la staunza da’s vstir, unic ils sfarfats restan lo)
tenda
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
13 Sün via
Persunas: ils sfarfats, imperatur ed imperatura, tuot la nöblia da la cuort, sün
giassa il pövel
(a cumperan be ils sfarfats)
2.sf
Frerin ad es riveda l'ura ...
1.sf
sü e davent!
(a portan cun se sachs cun or e's faun our da la puolvra)
(l’imperatur chamina uossa insembel cun sia duonna ouravaunt, a
chaminan fich plaun sur il palc vi, ils nöbels als seguan, pövel guarda
da suot sü)
1.d
Guardè be,che bels vstieus cha nos imperatur porta!
2.d
Che grandius, bellischem!
3.d
Che majestus, sainza cunguel!
Bap1 Lueg, döt chund jetz de Kaiser i sjm wunderschöne Chlaid! Bi üs cha me
halt so öppis nit gsee!
1.iff
Aber Papi, dä isch ja blutt; dä hät ja gaar nüüt aa!
Bap1 (tira üna sagl) Ums Himmels Wille, wotsch ächt still sy! Mir sind do fremd!
1.hom Che disch cò quist pitschen?
1.iff
Aber’s isch doch waar --- er hät nüt aa!
2.hom „El es nüd“ disch il pitschen, „l'imperatur es nüd“.
2.hom Tü hest radschun:l'imperatur es nüd.- l’imperatur nun ho aint ünguotta??!!
Mam Schi, propi, ils iffaunts haun radschun: el nun ho aint ünguotta.
Tuots: L’imperatur es nüd.....ha, ha ha
(tuots rian, l'imperatur nu fo finta d'ünguotta, ils nöbels sun irritos)
(s-chür - aplaus - cler - pövel sül palc - aplaus - imperatur sül palc - aplaus - tenda)
Fin
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
L-AND 4-1_Il vstieu nouv da l_imperatur_(pt) y
|
rm-puter
|
|
Teaterverlag
RG-OEH 2-1
ELGG
AIDS –
E TUTS TASCHAN
Monolog per ina actura
da
Robert Heinrich Oehninger
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
((p. 1))
Robert Heinrich Oehninger
AIDS – E TUTS TASCHAN
Monolog per ina actura
Rollas: 1 dunna, evtl. musicist(a)s
Scena: culissa abstracta
„Otto è HIV-positiv!“
Er sche Otto Ganz na fa betg part d’ina gruppa da risico, ma maina ina vita reglada sco bab da
famiglia ed emploià da banca. Ursula, sia dunna, raquinta da sia dubla suffrientscha:
da sia mort e surtut da sia inabilitad da discurrer. Ella na po betg discurrer cun ses um davart Aids
e la malsogna vegn taschentada als uffants, als amis ed enconuschents. Uschia va ella bunamain a
la malura, essend che gist quai che l’occupa il pli ferm sto restar nunexprimì.
„Dal taschentar e spetgar, da la tema dals umans e da la mort.“
((p. 2 Impressum))
© teaterverlag elgg, Belp 1997
Versiun rumantscha: 2004
Translaziun: Gabriela Holderegger
Lectorat: Manfred Gross
Tut ils dretgs èn resalvads. Surtut ils dretgs da la represchentaziun tras teaters professiunals,
teaters d’amaturs e da scolas, da la prelecziun publica, da la transmissiun tras il radio, la
televisiun ed autras medias audiovisualas. Il text preschent è protegì tenor la lescha federala
davart ils dretgs d’autur dal 1. da fanadur 1993: cuntravenziuns a questas disposiziuns èn
chastiablas.
Il dretg da represchentaziun dat il teaterverlag elgg, CH-3123 Belp, telefon 031 819 42 09 e fax
031 819 889 21.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
((p. 3))
Ursula:
Per ch’i saja cler da bell’entschatta: jau sun negativ!
Quai è mia emprima infurmaziun a Vus! Propi negativ. L’emprim ed er il segund test dal labor èn
clers. Sche Vus savessas co ch’jau hai temì il resultat! Ma ussa sai jau: negativ. Jau pudess dar
sang senza ristga, ma quai na fatsch jau betg, na sai betg far. Betg pervi da quella pitschna
piztgada, quai fiss gea ridicul. Na, pervi dals pleds „Dai sang, salvai vita!“ Jau na poss ni tadlar ni
leger els, ma nua ch’jau guard ves jau quests pleds: en appels, sin placats, e mintga giada ma dat
quai ina furada, mender che la pli nauscha squitta d’injecziun. La dolur na vegn mai a svanir dal
tuttafatg. Jau As decler gist pertge.
L’emprim anc in pèr pleds davart mia persuna e nossa famiglia: jau hai num Ursula Ganz e sun
vaiva dad Otto Ganz. Nus avain dus uffants, ina figlia, Karin, ella finescha proximamain la scola
mercantila, e Geri, el fa il gimnasi. Karin è ina giuvna viva e cuntenta - sias numerusas amias ed
amis – e sias sondas sairas adina in pau lungas! Geri percunter è in siemiader. El e ses giat. Quels
dus èn inseparabels!
Jau sun, puspè, mussadra – en plazza parziala. Oz n’èsi betg simpel: las bleras linguas, las
differentas naziunalitads – e surtut las mammas cumplitgadas!
Pia, cun nus gievi detg bain, propi, era cun Otto, mes um. La glieud enconuscheva el dal spurtegl
da banca. Deponer daners, retrair daners. Ins aveva gia garantì ad el in post pli aut. In tip quiet
che na discurriva bler, surtut betg sch’el na vegniva betg dumandà. La dumengia gieva el, in ami
dals utschels, savens a las trais la damaun giu sper il flum.
((p. 4))
In da ses hobis era da collecziunar uras. Atgnamain fiss pia tut stà en urden – fin ussa n’hai jau
gea raquintà nagut spezial a Vus, ma ...
Avant bundant in onn è el mort, ed il di da sia mort hai jau gì in curius siemi. Jau hai scrit si el:
Otto stat davant l’isch-chasa, jau n’hai betg udì il scalin. Jau
ves el tras la fanestra, sco quai ch’el veseva ora curt avant sia
malsogna. El ma dat il dies. Duai jau clamar viaden el? Na, jau
na poss betg. Na, Otto, betg turna, betg fa reviver ils davos otg
onns!
Oh, tge patratgs turpegius, e tuttina n’avrel jau betg l’isch ad
el! El na spetga gnanc quai. En il siemi pudess el gea entrar
tras las paraids. El stat ina lunga urella ordadora, alura
svanescha’l sco la tschajera. Jau lasch ir el. El appartegna ad
in auter mund.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Quai è noss’abitaziun. Tge cletg! Glisch ed aria, bler verd, e dal balcun ina bellezza vista sin las
muntognas. In bel sentiment: en la citad e tuttina amez la natira. Na, jau na dastgava betg ma
lamentar. Nus stevan propi bain.
((p. 5))
Il pli gugent ses jau vi da mes pitschen pult. Quai è mia plazza. Fotos a dretga, brevs a sanestra,
mes diari suten. Jau na notesch betg mintga detagl, simplamain mes patratgs. Quai ch’jau na poss
raquintar a nagin.
Uschia era quai tar nus, nagins problems, sco ch’ins di. Fin a quel telefon. Alura è noss mund sa
midà. Dapi il telefon da l’ospital, quel di d’avust avant otg onns, l’avantmezdi, jau vuleva gist ir
en citad.
Ursula Ganz! Co?
Ospital regiunal? Partiziun da medischina?
Da tge servetsch? Donaziun da sang? Gea?
Oz suentermezdi a las quatter tar dr. Germann?
Mes um? Da tge sa tracti?
Ah, quai na pudais Vus betg dir. Bain pia, ma colliai cun dr. Germann, p.pl. – Occupada.
D’accord, jau vi dir quai ad el. A las quatter pia!
Otto e la partiziun da medischina! Dapi blers onns, franc gia diesch, va el a dar sang. I stoppia
gea dar da quels che dattan sang, ed ins possia gidar uschia numerus pazients. Tgi sa, forsa sto el
puspè ir a dar sang pervia da sia gruppa da sang dumandada?
A las quatter accumpogn jau Otto a l’ospital. Jau spetg sin el en la cafetaria. Self-service, kiosk,
medis che fan ina pausa, tgirunzas, pazients. I va ditg fin che Otto turna. El sa ferma in pèr pass
davant mai. Curius, ses egls èn inquiets. El mussa: Ve! Nua pomai? – Tar dr. Germann! el mussa
da stgala si. Jau era? – Gea, ti era!
((p. 6))
Nus sesain en trais en la stanza da consultaziun. Jau ma regord anc da mintga frasa ch’ella ha
ditg:
Chara dunna Ganz, Voss um ha giavischà da far il discurs qua en trais. Jau chapesch el. Igl è grev
per el da dir sez quai a Vus: signur Ganz ha dà sang tar nus. Nus avain controllà il sang e chattà il
virus HI. Nus avain controllà anc ina giada, il resultat è sa confermà. Jau sai che quai tutga Vus
dus grevamain. Il pli impurtant è che Vus na tschiffias ussa betg panica. Na legiai betg memia
bleras statisticas! Ellas na din betg tut. Nus avain a disposiziun meds che na pon betg franar, ma
tuttina retardar fermamain il decurs da la malsogna. In accumpagnament medicinal permanent è
dentant indispensabel. Igl è uss impurtant per Vus dus d’As cumportar endretg en questa nova
situaziun, dal punct da vista igienic e sanitar, ed era en Vossa relaziun. I fiss bun, sch’era Vus,
dunna Ganz, faschessas il test. Vus na pudais betg savair co ch’i stat cun Vossa sanadad. Sche
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Vus avais dumondas en connex cun la malsogna, pudais Vus contactar noss servetsch
d’infurmaziun. Nus stain natiralmain a Vossa disposiziun.
Otto è HIV-positiv! Tenor il resultat dal labor. Controllà e confermà. Deplorablamain. Jau ses
sper el, nus dus ensemen sco sentenziads. Nus na chapin anc betg.
Alura stat dunna Germann en pe e dat a nus la broschura: „Aids!“ In cudeschet, per nus in pachet
pesant. Ina bumba programmada, infiltrada d’in terrorist u, sche Vus vulais, da la mort sezza.
((p. 7))
Co che nus essan turnads a chasa suenter quell’ura da consultaziun? Sco sche nus fissan mo stads
a far cumissiuns. En il bus avain nus inscuntrà vischins. Els han discurrì sco cudeschs, a nus è
quai stà pli ch’endretg. Tadlar, dar in pau dal chau, mintgatant surrir. Nus avain giavischà in a
l’auter ina bella saira.
Noss’abitaziun n’è betg pli la medema. Sco tar ina desditga, suenter avair avert la brev. Tut è anc
qua, ma tuttina pari sco sche l’essenzial mancass. A nus n’ha nagin desditg l’abitaziun. Nus avain
dentant pers bler dapli: l’abitar tranter la glieud. In’urella vegn tut a cuntinuar sco fin qua, fin
ch’els vegnan a savair.
Fin ch’els vegnan a savair! Precis! Fin ch’els vegnan a savair! Tgi, els? Els en famiglia, els en
chasa, els en la parentella, els, ils vischins, els en banca, els en scola, els en il quartier. Quella
tema ch’els sappian tut, era sch’els na san nagut! Anc betg. Ma insatge è cler: insacura vegnani a
savair.
Il davos di avant il nausch telefon era stà anc fitg legraivel. Ina brev da la direcziun generala:
Otto daventa vicedirectur a partir dal schaner. A basa da sias prestaziuns e da ses cumportament
envers la clientella ed ils collavuraturs! Ils dudesch essan Otto ed jau envidads da ses schef e d’in
commember dal cussegl administrativ en il Restaurant da la Tur.
Ils dudesch. Nus stain davant la stgaffa ed ans vestgin. Tge pomai? I ma para ch’ils pli bels
vestgids na stettian oz betg a nus. Nus na faschain insumma nagina parita da success e carriera.
En il Restaurant da la Tur! Tuaglia alva, chandailas, rosas, ils dus signurs da la banca.
Gratulaziuns, discussiuns davart nossas famiglias, las finanzas, il persunal. Far viva: sin buns
affars da banca e surtut sin ina buna sanadad! E las rosas, Madame, dastgais Vus prender a chasa.
A chasa? Propi? Gugent. Grazia fitg!
Nus stuain anc emprender il gieu!
Per il mument va tut sco adina: la posta, Otto en ses chantun da leger, discussiuns durant
tschaina, Karin vul far in curs da jazz, Geri va tar ses ami da schah. Dustar la vaschella, lavar giu,
„Schweiz aktuell“, novitads, reclamas e tranteren „Stop Aids“, in film animà che mussa co duvrar
endretg condoms. Otto mida gnervus ils programs, entant ch’jau stun si e fatsch la laschiva.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Hai jau fatg insatge? El ha gea il virus! Ès el stà tar in’autra
dunna? Jau na fiss gnanc schigliusa. U ès Otto forsa bisexual?
Quai fiss insatge nov per mai. U d’in viadi en Africa? U d’ina
transfusiun da sang? Ma el n’è mai vegnì operà. El n’ha gì ni ina
malsogna ni in accident. Il cuntrari. El vuleva adina dar sang.
Dar ses sang presumtivamain saun. Ed uss il resultat. Sang e
mort.
((p. 9))
Curius quant ditg ch’igl ha durà fin ch’jau hai pensà a mai. Dunna Germann m’aveva gea rendì
attent da far il test. A l’entschatta hai jau dentant mo pensà: Otto positiv! Quai stenschentava tut.
Ma ina notg sun jau dasdada ed hai pensà: Otto positiv! Ed jau? Positiv er jau? In sentiment da
sturnizi, sco sch’jau avess, giaschond en letg, pers l’equiliber. Positiv! In pled affirmativ,
bainvulent. Ed ussa ... Gea vul dir na, na a tia atgna vita! Positiv vul dir: gea, gea, era ti es
pertutgada!
In test! Gea, sch’i sa tractass d’ina autra malsogna. Has ti tuberculosa? In test! Bun da savair, ti
pos vegnir guarida. In carcinom? In test ad uras e ti has bunas schanzas da vegnir operada cun
success. Ma in test dad Aids, mo per suspect e senza sintoms? Vi jau propi savair quai? Gia la
dumonda è in test, in test a tatezza: gea u na? Na, e ti ta decidas per l’illusiun che ti sajas negativ.
Gea, e ti ta decidas per la vardad, es pronta da l’udir, da la supportar, era sch’ella ha num: positiv.
Vi jau propi savair quai?
Jau vi!
Alura spetgar il resultat.
((p. 10))
Spetgar! Ti prendas gia cumià da tut, vivas gia cun la tema da
murir, siemias d’ina tarmenta forsch che taglia in fil. Ti
guardas enturn en chombra. Tut ta di: ti stos partir, davent da
qua, dal tut, bandunar questa chasa, ed il cumià fa mal, fitg
mal. E ti pensas: tge es ti anc abla da far fin alura?
Finalmain il resultat. En pe e cun chomma debla avras la posta, la resposta da l’ospital. Ti
sursgolas las lingias, tschertgas il pled decisiv, sigliottas sur tut las frasas vi e chattas el: negativ!
Propi! Negativ! Ti tegnas il pled en tes mauns, tremblas, stos seser, zuppas la fatscha en tes
mauns: negativ! Negativ! Vita! Vita! Anc mai, mai, n’hai jau sentì quest pled en tala maniera:
negativ! Nagut pli positiv sin quest mund che d’esser negativ! Tgi pomai vuless esser in tip
negativ? Nagin! Ma tgi vul esser HIV-negativ? Tuts! - Negativ! -
Alura hai jau legì la broschura da dunna Germann en ina tratga. La lingua da la medischina n’è
betg simpla da chapir. H I V: virus uman da defizienza d’immunitad. Ed A I D S: sindrom
d’immunitad defizienta acquistada, cun tuttas consequenzas. Mes corp senza armas, senza
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
armada, e mintga inimi penetrescha senza vegnir impedì, fin che nagut n’è pli denturn.
((p. 11))
Fin alura n’avev’jau anc mai legì insatge da quella malsogna. Aids, quai pertutga ils auters, sco
ils accidents sin via. A la televisiun in nov tema per la reclama. Igl è sa sviluppà in entir martgà.
Nus tschentavan adina giu. Quai na reguardava betg nus. Quai na datti betg tar nus. Nus stevan
sur la chaussa. Alura stevan nus davant ella. Ed ussa stain nus entamez. Ussa stoss jau leger tut
quai ch’jau chat. Igl è in sforz, dal qual jau na ma poss deliberar. Aids, Aids, Aids, Aids e nagut
auter pli!
Po in uman insumma acceptar questa realitad? Il resultat di
„positiv“, ma ti na crais betg quai e rimnas cuntraprovas. Ma
danunder prender quellas? Dal labor? Da broschuras? Ellas
cumprovan gist quai ch’jau na vi betg acceptar. I dat mo in sulet
garant, Otto sez. El stuess bain esser il pli davos che survegn
Aids. E sch’el survegn quella malsogna, alura la stuessan bain
survegnir tut ils umens! Ma mia protesta è invana. Il resultat è
cler.
Tuttina! Jau na vi betg crair, adina ed adina puspè. Jau na vi betg acceptar, na sun dentant er betg
buna da stgatschar l’idea. Ella vegn a la surfatscha, sco in toc lain en l’aua.
Anc mai n’hai jau guardà uschè bler televisiun. Karin e Geri: Ti cun tes tic da malsognas! Es
malsauna? Jau stun davant la televisiun, sperond sin la buna nova: chattà il serum cunter la
malsogna! Ma adina puspè la dischillusiun. In professer di: Nus essan curt avant il success! In
auter puspè di: I va anc onns ed onns! Jau tschent giu la televisiun.
((p. 12))
Ussa stos ti dir als uffants, prest u prest ina giada, u proximamain, damaun, en scadin cas avant
che la malsogna rumpa ora tar Otto. Sche ti taschentas ella, ta fas ti culpanta. Ma co duai jau
cumenzar? Karin, Geri, voss bab ha Aids! Tge mamma è buna da dir quai?
Alura cumenz jau a quintar. Forsa ch’jau poss anc spetgar. I va almain anc dus onns fin che la
malsogna rumpa ora. Quatter onns, sis cun ina buna constituziun, forsa schizunt diesch, u anc
dapli, e fin alura èn tuts dus ord chasa, Karin e Geri, e mainan lur atgna vita. Tschert, jau quint
cun blers onns e dubitesch a medem temp, sche mes quint va si.
Quant ditg astg jau anc spetgar?
Sche mo insatgi schess che Otto haja survegnì Aids cun sang ester, ch’in labor haja fatg in sbagl,
che la controlla saja stada memia pauc severa, che l’ospital saja responsabel, u la direcziun da
sanitad, perquai ch’ella n’haja prendì naginas mesiras. Gea, alura dastgass l’entir mund savair
quai dad Otto. Ma uschia?
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Otto ha gia adina gì in senn per l’urden. Ses di era sco in ritual: levar, ensolver, prender il bus, la
saira enavos, sa midar, tschanar, novitads. El savilava da tut quai che gieva crutsch. Otto ed Aids?
Nunpussaivel! U maina el forsa ina vita dubla? Ès el in Don Juan? U ha el gì ina curt’affera, ina
giada e mai pli? E l’ha gist pigliada si, la malsogna?
((p. 13))
Dumandar el è grev. Co ed en tge tun?
A moda fraida? Co ta decleras ti quai?
A moda supplitganta? Pertge na vuls betg raquintar?
A moda provocanta? Nua has insumma piglià si quella malsogna?
Ditg hai jau spetgà ina bun’occasiun. Fin che nus eran ina giada sulets. El era gist vi da trair si
l’ura da paraid:
Otto, has in’idea danunder che ti has quai?
Otto, sas declerar quai?
Otto, nua has piglià si quai?
El ma guarda sco pers, sco per ma supplitgar da betg dumandar. Alura di el cun fadia: jau na sai
betg dir, na, jau na sai betg dir.
Co duev’jau interpretar questa resposta? Na sa el betg dir, perquai ch’el na sa propi betg u na sa
el betg dir gist perquai ch’el sa? Sch’el na sa senta betg responsabel, pertge na vul el betg chattar
ora tgi ch’è stà malprecaut e sto star bun per tut? Otto è gea uschiglio exact sc’in contabilist,
chatta ils sbagls ils pli zuppads, ma en questa chaussa che pertutga el e nus na fa’l nagut. Cura
ch’jau cumenz anc ina giada a dumandar, guarda el da fanestr’ora, sco sch’el pudess mitschar
insanua.
Las tschaveras vegnan adina pli curtas. Otto ha strusch appetit.
El fa ina dieta speziala. I n’ha dentant da far nagut cun quai
che vegn sin maisa. Igl è quest’atmosfera trista. Jau clom a
maisa, tuts vegnan, ma nus ans cumportain dad esters.
((p. 14))
A l’entschatta raquintavan Karin e Geri anc lur novitads, ma dapi
che nus na schain pli nagut, guardan els plain dumondas en nossas
fatschas, vegnan malsegirs e taschan.
Jau fatsch giu in termin cun dr. Germann. Ella ed jau, sulettas. Pertge ch’el na raquintia nagut, vi
jau savair. Ma tge pomai vulev’ella respunder! Ella na saveva gea nagut dad Otto, auter che dal
test. Ella ha respundì cun la psicologia:
El supprima.
El s’isolescha.
El è schenà.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
El ha scrupels religius.
El è memia losch.
El sa turpegia.
El na vul betg tradir insatgi, quai è fitg bain pussaivel.
El na po betg cumbinar sia malsogna cun sia vita reglada.
Blers tradeschan talas chaussas, confessan, pir curt avant la mort, per dir quai cun in pled religius.
I n’ha purtà nagut. Jau sun puspè turnada a chasa cun mias dumondas.
Sche Otto mo tradiss ses secret! I fiss pli simpel che da taschentar tut. Nus pudessan laschar
passar revista nossa vita, nossa lètg. Nus pudessan discutar, discurrer avertamain, sclerir, elavurar
il passà ed ans chattar puspè. Nus emprendessan da viver cun quai. Ma uschia resta mintgin sulet.
((p. 15))
Savens da quellas uras, cura che Otto turnava da la lavur, stev’jau a la fanestra e m’allegrava da
vesair el. Ses pass ferms e segirs. Uss però vegn el mo plaunsieu, da quai malsegir, sc’in sturn. El
na salida betg pli, guarda pitgiv giun plaun.
Er sia vusch. El fiss stà in bun chantadur. Ed er ses plaschair da raquintar. Tut è mort. El sa
mudregia, discurra pli plaun, prest mo pli en chavazzins. Tranteren las lungas pausas. Il pled
staliva en ses intern.
La broschura recumonda ina gruppa d’agid vicendaivel. Pazients cun Aids, parents ed in lieu, nua
che nagin na sentenzia l’auter. Jau hai chattà la gruppa. In pèr giuvens, jau pudess esser lur
mamma. Els èn averts, fitg averts schizunt. Ma lur lingua! In’autra generaziun. Quai na fiss nagut
per Otto. E la dumonda restass inexprimida: uschè vegl ed Aids? – Danunder pomai?
Il plevon fa ina visita. Geri vegn confirmà! – Sa el insatge? D’x-insanua? Vegn el a far
dumondas? El n’ha betg fatg dumondas, e nus er betg. Discussiuns da quai e da tschai! Otto
discurra nunusitadamain bler, jau n’al enconusch gnanc uschia. Na, noss visitader na sa nagut.
Nus engraziain in a l’auter. Igl è stà ina bella saira! U ina saira manchentada!
Jau telefonesch a mia cusrina. Ad ella vi jau finalmain raquintar tut. Ella è abla da tadlar e na
discurra betg tranteren. In’emprim’emprova: ses respundider!
Ina segunda: ses uffant!
Gea, mamma telefonescha enavos!
((p. 16))
Ed ella ha telefonà enavos: Oh, mia chara, gia daditg betg pli udì da tai! Co vai cun vus? Sauns e
salvs? Ed jau baterl, baterl e baterl, nus baterlain, ed il davos n’hai jau pli ditg nagut. – A prest!
Puspè nagut!
Taschair e taschentar renda mit. A l’entschatta vuls anc
discurrer, raquintar a quel u a tschella, ma cun il temp serras
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
la bucca. Tut resta endadens. Er sche ti pudessas, na sas betg
discurrer. Igl è gia memia enserrà.
Fin ussa n’ha’l anc nagins sintoms. Otto, in uman saun – cun il scherm mortal! Mintgatant pens
jau ch’el surmuntia la malsogna, ch’el saja ina da quellas excepziuns. Jau hai gia udì da talas. Fin
ch’era quellas èn la finala mortas. Jau observ Otto di per di, bunamain mintg’ura, sper il meglier,
tem il mender. Daventan ses egls pli stanchels? Tuna sia vusch gia malsauna? Discurra el pli
plaun, surtut anc pli pauc ch’avant? Alura cumenz jau puspè a quintar. Quants onns vai anc fin
ch’ils uffants èn ord chasa? Ah, adina quest gieu fauss! Adina zuppentar! Adina taschentar!
Ma ina giada eran Otto ed jau sulets. Nus empruvavan normalmain d’evitar questa situaziun.
Quel di eran ils uffants levads si da maisa, ils tagliers anc mez vids. Tge pomai avais vus dus? Igl
è insupportabel enturn vus!, cloma Karin e sbatta l’isch.
((p. 17))
Alura èn mias dumondas vegnidas siadora: manegias che ti supportias meglier la malsogna cun
taschentar tut? Èsi stà ina prostituada? In omosexual? Has gì sex en gruppa? Tgi vuls proteger
entant che noss agen mund dat ensemen? Tgi? Di tgi! Na vesas betg co che nus patin?
Tge vuleva el dir? El stat si e banduna la chasa. Va sulet or en il stgir.
Jau hai tema per el. Na ves jau betg ch’el patescha il pli fitg da nus tuts? E sch’el fa suicidi?
Ma co? Sch’el faschess quai propi? Blers problems fissan schliads, surtut quel dad Aids. Nagin
na stuess savair da sia malsogna. Otto avess fatg suicidi en in mument da depressiun. La glieud
crajess quai. Na pareva el betg fitg deprimì il davos temp? El prendess tut las dumondas e
respostas cun sai en fossa. Suenter in suicidi ans turmentass Otto damain che cun Aids.
Tard la notg returna el. Jau vuleva gist telefonar a la polizia. El va da stgala si senza far canera,
ed jau al observ. Sun jau uss levgiada u preoccupada? A tgi dastg jau affidar mes conflict intern?
Tuts vegnan a discurrer da mai: questa martira che tragutta e supporta tut, questa dunna onesta
che perduna tut, che stat mal per mintga pled cler e necessari! Ina dunna dad ier! Ella stuess trair
las consequenzas, bandunar l’abitaziun; ch’el guardia sez co s’arranschar, essend el la finala la
culpa da tut!
((p. 18))
Betg crajai ch’jau n’haja mai gì tals patratgs. Jau na vi betg glorifitgar nossa lètg, er ussa betg.
Quant ditg ha il ritual dal di cuvert baininqual videzza!
Dapi la terribla diagnosa hai jau in auter ritmus dal di: La damaun marvegl strusch che las stizuns
avran fatsch jau las cumissiuns. Jau vom ord via a la glieud. Nagin na duai sentir insatge! Pli
baud entupav’jau enconuschents. Il temp tanscheva per in café. Els na ma vesan betg pli, e fin
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
ch’els arrivan sun jau puspè a chasa. Jau na poss betg discurrer! Tge duai jau tadlar da vacanzas,
spusalizis e chalzers chars!
Aids en chasa! Tes inimi, tes inimi mortal en chasa! Ti n’al
vesas betg, ma el sesa entamez, spetga sin tai e periclitescha
era ils uffants.
Jau sai ch’ins na po s’infectar sur tschaduns, furtgettas e cuntels. Tuttina lav jau giu els cun aua
buglienta, cun meds fitg ferms. Cun ina glima d’unglas hai jau segnà quels dad Otto. Mo jau sai
nua, ed jau mezza met maisa per el. Sia pusada. Adina mo sia!
Er a chantar na vom jau betg pli. Quai ma faschess en sasez bain, perquai ch’jau ristg da daventar
ina dunna curiusa. Ma quest baterlim durant la pausa!
Dacurt è mort in magister da clavazin. I numnavan el il “Busoni”.
((p. 19))
Aids! Uffants da nossas dunnas eran stads ses scolars. Gea, sch’i fiss stà in chantadur da rock,
lunsch davent da nossa scena, in num sin in disc cumpact u in poster vi da la paraid! Tgi avess
discurrì da quai! Cler, in risico professiunal! Ma ussa, il “Busoni“ - cun dunna ed uffants! Nua
pomai ha quel piglià si Aids? Piglià si, gea, piglià si, ha accentuà quella cun il ferm sopran. Aids
na survegn’ins betg, aids pigl’ins si! Ed ils auters devan dal chau. Sch’els savessan dad Otto e da
nossa famiglia, na tramettessan els betg pli lur pitschens tar mai a scolina. Jau sun ida a chasa
durant la pausa, discretamain.
Ussa sentas, quant abandunada che ti es. Ti ta zuppas, fin ch’il
mund na ta vesa betg pli. Ti vesas tatezza mo pli sco sumbriva
grischa. Fas svelt quai che ti has da far e vas a chasa. Jau
evitesch las discussiuns cun ils geniturs.
Avant in pèr dis è Geri turnà a chasa: mamma, jau stuess plaunsieu far la barba, guarda! Auters
en mia classa fan er gia la barba. Astg jau duvrar l’apparat da bab? Jau hai piglià ina detga tema!
Spetga anc in di, jau ta cumpr in agen, mo per tai! Ed jau ma stoss dir e repeter da dir: cun in
apparat da far la barba na s’infectesch’ins betg. Jau legel per far la segira anc ina giada il
cudeschet. Na, quai n’è betg in privel, ma jau na crai tuttina betg propi. La tema m’accumpogna:
mo betg Geri! Betg anc Geri!
L’auter di regal jau a Geri il medem model sco quel dad Otto, in nov, ad el, Geri, il giuvnot.
((p. 20))
Ed il petgen e las forschs ed ils utensils che tuts prendan enta maun, il rispli, il telefon, las fallas
dals ischs! Jau sai, jau sai, quai n’è betg privlus, ma per mai è tut infectà dad Aids, noss inimi
invisibel, el è simplamain dapertut.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Alura pens jau da fugir. D’in mument a l’auter hai jau in sulet patratg: fugia, fugia! Davent!
Davent da tut!
Na, nagin alcohol! Er betg tablettas! Gnanc per durmir. Jau support anc las notgs er senza
tablettas.
Jau legel. Ma nagut pli davart Aids. Ina giada sas ti tut quai che ti stos savair, ed anc ina giada ed
adina puspè il medem na supportas pli. Er betg Dostojewski, nagut da questa categoria, ma er
betg crimis. Aids è criminal avunda.
Jau legel romans. Na dumandai betg suenter ils titels u ils auturs e pertge ch’jau dovrel questa
lectura, quests happy ends adina ils medems per cumpensar noss malesser definitiv. Jau sai:
tschient romans na pon midar nossa situaziun, ma jau cuntinuesch a leger.
Uss er anc il kino, bunamain mintg’emna, tuttina tge, la gronda part è merda. Ma jau na poss betg
guardar films davart problems. Igl è sco cun ils romans. Karin ri ora mai. Er jau fascheva beffas
pli baud. Il mender è ch’jau stoss puspè turnar a chasa suenter il film. Ina giada sun jau turnada
pir tard. Il film era a fin, i pluveva, na, i derscheva cun sadellas.
((p. 21))
Ils blers avevan parasols, er jau. Mo in um betg. El stat sin la sava da l’isch. El vegn tut bletsch.
Jau avrel mes parasol. Nua vulais ir? En il café visavi! – Vegni sut mes parasol! Nus restain passa
in’ura en il café. Betg perquai ch’igl avess pluvì uschè ditg.
Vus savais gea co che talas «stories» cuntinueschan. La nossa n’ha betg cuntinuà. Jau n’hai mai
pli vis quest um. I resta dentant il patratg. El è pli ferm che tut ils romans e films. Tge agitaziun!
Tge conflict intern! Star u ir? Bandunar um ed uffants? – Na fiss tuttina betg ina soluziun.
Adina novas pirlas ed ampullas! Ma ad el na parani betg da gidar.
Cur ch’jau ves Otto en sia sutga, absent, ma pari sco sch’el
singluttass. Pertge anc ma grittentar dad el? La mort vegn a
reglar ils quints averts. Tge vi jau anc pretender dad el?
Signur Zihlmann, di jau a l’opticher, Vus avais adattà avant quatter emnas quests egliers a mes
um. Ses egls na s’endisan betg als egliers. El vesa oz mender ch’avant. Nus stuain controllar anc
ina giada l’optica, di signur Zihlmann, ed Otto sesa puspè davant ils apparats da mesirar: l’egl
sanester, l’egl dretg. E novs vaiders chars! E quatter emnas pli tard essan nus puspè tar l’opticher.
Per ils egls dad Otto na datti prest nagin recept pli. Ma nus vesain adina meglier en il futur.
((p. 22))
Otto ha fatg insatge nunusità. El ha visità in malsaun. In camarat da scola ch’ha cancer. Nunusità
che Otto ha visità el, ma anc pli ch’el m’ha raquintà insatge. Els sajan sesids in visavi l’auter ed
hajan taschì. Fin al pled „spetgar“: i saja mo pli in spetgar, ina dumonda dal temp. Ed Otto ma
porta il pled a chasa. Igl è uss ses pled. Spetgar! El spetga sin quai che spetga sin el.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Jau legel en la gasetta che persunas cun Aids na sa zuppian betg
pli, mabain vivian intensivamain lur vita. Nagina tristezza,
nagins muments da tema pli, persuenter clubs cun grondas festas.
Positiv - in pled d’onur. Aids - in matsch cun l’atgna vita, in
clom da cumbat sco sin la plazza da sport. Els dattan curaschi in
a l’auter cun parolas macabras. HIV – ina buna chaussa. Augmenta
la conscienza. La vita cumenza cun HIV. Finalmain es ti in tip
positiv! Tut è in sbratg. La panica da la vita betg vivida.
Otto va si’atgna via. El vul viver sia vita. Sco sch’el vuless anc refar insatge. Tuttina danunder
ch’el ha Aids, el pensa ch’el fetschia mal a nus cun quai. Attentiv è’l adina stà, ma ussa ma fa’l
mintga servetsch. Nus giain pli savens a teater u ad in concert. El s’occupa dapli dals uffants,
taidla lur giavischs e lur ideas. El, che scheva uschiglio strusch in pled. Er Otto viva uss auter.
Senza dubi, Otto fa urden. El sesa davos il pult, ha avert il truclet, il chanaster da palpiri sper el.
Brevs, fotografias, prospects, chartas, schizunt ses attestats, tut, toc per toc guarda’l anc ina giada,
e davent cun tut. Gia pliras sairas. D’incuntin.
Alura cumparan tuttina ils emprims sintoms. La bucca è infectada, la gula, il fried da marschira,
sc’in’annunzia da la mort. Dolurs cun mastgar, tragutter, la vusch bassa, fin ch’i passa – e revegn.
Tge, puspè, recloman Karin e Geri. Chapi tuttina, bab ha insatge cun il culiez! Els mangian
vinavant, senza dir in pled.
Malcostas.
Dunna Germann ha tramess el a l’ospital. Quai è segir stà endretg. Fin a quella: l’ospital è public.
Er sche ti na raquintas a nagin, da là va immediat la tuna. Dals visitaders! Da la quinada adina
bain orientada. I vala l’obligaziun da discreziun, ma tgi garantescha quella? Otto en l’ospital,
pertge? I na resta betg in secret.
Ils zains-baselgia!
Il camarat da scola dad Otto. Ses spetgar ha ina fin. Mia malencurada cun sia vaiva. Cancer!
Sch’jau mo pudess dir: er Otto ha cancer! Alura fissan nus soras. Ma Aids? Nus restassan estras.
A mia fanestra. Tras il sumbrival. Ordadora la via, il mund, la vita. E nus praschuniers. U exclus?
Vischins, noss quartier.
((p. 24))
Las fatschas famigliaras, ils nums enconuschents. Jau abitesch - hai abità gugent qua. Uss tem jau
els, els daventan noss derschaders!
Tge, Otto Ganz ha Aids?
Ed els vegnan a dir: in chasti da Dieu!
Ed jau ma dumond: in chasti per tge?
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
E dad els pensani: la grazia da Dieu!
Ed jau ma dumond: per tge?
Prest èsi Nadal. Otto dastga vegnir a chasa. Jau prepar per Nadal la festa da famiglia. Nadal, ina
tradiziun. Nus, Otto ed jau, nus savessan renunziar. Uss oramai. Aids e chandailas. Chandailas
sin fossas, ma betg chandailas sin pignols! Nunpussaivel. U pir da dretg? La davosa festa da
Nadal cuminaivla? Alura il pli gugent tranter nus quatter. Ma igl è grev d’annullar la festa. Senza
pli grondas explicaziuns. Tant pli che Otto dastga vegnir a chasa! Tuts vegnan bain adina gugent
tar nus. Els dumandassan: pertge betg quest onn, ed jau stuess mintga giada dir manzegnas. Na,
meglier dir nagut e far la festa.
„Oh, bainvegni Nadal, di celestial!“ Cun vus vai bain, vegn mia sora a dir, Otto ha ina buna
plazza, vegn prest ad esser saun, e ti cun tia plazza parziala, ed insumma, nagins problems! Otto
surri da quai sfurzà e tippa sin il pitschen computer che Geri al ha regalà.
Tge pomai, sch’els vegnissan a savair tut gist quella saira da festa? Questa nova uschè diversa?
Fatschas perplexas. Nagin na vuless propi crair. Alura realisassan els plaunsieu la nova. Els
balbegiassan insatge, ed in suenter l’auter avess tuttenina prescha dad ir.
((p. 25))
Nus restassan enavos, sulets, cun ils magiels vids ed ils stumbels da cigaretta. – Far urden!
Otto guarda sin sia ura antica. Ils egls fixeschan il plat da l’ura. Las quatter? U betg? Na Otto, igl
è las otg. Ma pauc suenter anc ina giada: Igl è bain las quatter? Na, char Otto, igl è las otg! Jau na
curregel betg pli Otto. Per el èsi las quatter, adina las quatter, sco quella giada tar dr. Germann.
Quai è stà l’ura null. Bun ch’el na sa betg pli las quantas ch’igl è.
Otto na stat betg bain. El è mo pli pel ed ossa! Ils chavels bunamain alvs. Il chau penda
davantgiu. Las vacanzas da l’ospital vegnan interruttas anticipadamain. In taxi ans maina enavos.
A l’entrada al mettani en la sutga cun rodas, ed jau stausch el, jau, Ursula, el, Otto, mes um, ils
manetschs en maun, pass per pass, tras il lung, lung corridor, en l’ascensur, en chombra.
Uss è Otto puspè en il letg da l’ospital.
El n’è betg sulet. A sanestra dad el è Günther, a dretga Richard. Stersas eran qua anc auters. En il
corridor sesan dus en sutgas, in’infusiun en il bratsch. Nagut na resta qua zuppà. Els vivan lur
atgna cuminanza. Ed jau ses tranter els, jau, ina sauna tranter muribunds, jau ina negativa tranter
positivs, jau sco in’estra tranter els.
I guardan bain qua dals malsauns. Las tgirunzas èn giuvnas. Bleras dad ellas lavuran mo en
plazza parziala. Ins na possia tgirar pazients cun Aids l’entir di. Il stress saja memia grond. In
exitus suenter l’auter. I fan qua tut per ils pazients, a la fin na poni dentant tuttina betg franar la
malsogna.
((p. 26))
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Era la scheffa betg, e suenter quella vegn l’ortulan dal santeri. Accumpagnar, di ella, saja uss anc
il meglier ch’ins possia far, accumpagnar, tadlar e discurrer pauc. Jau ma smirvegl ch’ella di quai.
Quai la renda simpatica. La lingua da medischina lascha tuttina anc plazza a sentiments umans.
Auter il medi assistent: in mora da quai, l’auter da tschai. Aids fa part en quella partiziun dal
mintgadi. Avertir gida pauc. Savair na vul nagin. Safer sex! In bel slogan electoral. Ils blers vulan
tuttina far sex senza. Cur ch’i brischa, n’è nagin pli precaut. Els n’audan pli nagut. Pli tard far in
lamentim, e nus stuessan anc salvar la chaussa!
Otto n’enconuscha ussa betg ils umans enturn el, ni la media, ni la tgirunza, ni ils auters pazients.
Schizunt mai dumonda el: Tgi es ti? Tge duai jau dir? Sai jau quai insumma mezza?
Il helicopter! In cas d’urgenza! – El sgola puspè davent.
Sche Otto mo pudess, almain en il siemi, sgular davent! En ses lieu da vacanzas en las
muntognas, sper ses lai! Ed el pudess remblar cun sia bartga da l’autra vart da la riva.
Dunna Germann ma cloma en sia stanza da consultaziun. Sch’jau veglia in calmativ? Valium u
insatge sumegliant? Na. Grazia, dunna Germann. Jau na vi betg.
((p. 27))
Mintgatant dian ils pazients anc sin il letg da mort co e nua ch’i saja capità. Jau na dumond betg
pli. El para da betg vulair inchargiar mai, vul purtar quai sez e sulet. El na vul betg che nus
stoppian accusar in uman l’entira vita.
Ma mintgatant accusesch jau dad aut insatgi, senza num: Sventirà! Sventirada! Smaladids! Tgi
auter ha mazzà Otto che vus, vus?
Tge gida quai d’accusar? Era els, quests umans esters a mai, ston
patir, portan cun sai la mort ch’els han retschavì. U èn els
forsa gia morts? Tge gidi da reconstruir l’entir’istorgia?
Geri sa tut davart Aids, mo insatge na sa’l betg: che ses bab vegn a murir da questa malsogna.
Astg jau anc spetgar pli ditg? Era Karin sa tut. Sclerids si da lur gruppa, en lur agen linguatg. Els
crain da savair tut. Era Georg e Milly, dus cumpogns da la gruppa han Aids! Els na ston zuppar
nagut, èn averts in cun l’auter. Els acceptan l’entira chaussa cun curaschi. Magari cun memia
grond curaschi.
Bain pia, damaun raquint jau tut ad els, damaun en mintga cas.
((p. 28))
Jau n’hai betg stuì raquintar. Otto ha fatg quai per mai. El aveva in bun di ed ha clamà Karin e
Geri tar el en l’ospital. El sez vuleva dir quai ad els. El saja uss pront. Ils dus èn ids cun nauschs
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
presentiments. Jau vom a la fanestra. Là chaminan els dus, Karin e Geri, uschiglio bunamain
adina sulets, ussa sco sora e frar. Sun jau levgiada? U ma turpegel?
Ussa vegn el a raquintar.
Ussa vegn el ad avair raquintà.
Ussa vegnan els a savair.
Els èn turnads, desperads. Karin singlutta e curra en sia chombra. Geri, sblatg, reservà. El sa
zuppa il pli davos en in chantun, ed il giat al tegna cumpagnia. Els na din l’entir di nagut da lur
visita. Mo ina giada dumonda Karin: Sas ti quai gia daditg? Gea, da bell’entschatta! Igl è sc’ina
confessiun.
Els vulan savair, sch’igl haja era dà in cumià tranter Otto e mai? Gea, igl ha dà in. A ses letg da
mort.
El avra ils egls. Els èn emplenids da tema ed anguscha da la mort. El sa drizza si, tegna mes
mauns e na vul betg laschar liber els. Tut è pronunzià: engraziament, confessiun, ricla e supplica,
noss’entira vita, sia ventira, sia misergia. Alura metta’l ses mauns davant sai. Jau charsin els,
adina ed adina puspè. Noss’entira vita passa sper nus vi.
Il di suenter: las activitads en connex cun la mort. Uffizi da sepultura, annunzia da mort,
circularas, adressas. Ma tge scriver? Nus essan intscherts: suenter curta, greva malsogna. Sutvi ils
nums dals confamigliars e da la parentella.
((p. 29))
Quai è il text per l’annunzia da mort. Jau n’hai betg in bun sentiment. Il messagi na correspunda
betg a la realitad. Ma i fa prescha, ed uschia dainsa il text en stampa.
Avessans stuì dir dapli? Ma pertge? La davosa fasa da la vita dad Otto è senza dubi stada greva.
Ma la glieud vegn a vulair savair dapli. Perquai preparain nus er in text per la sepultura. Nus na
schain betg tut, ma tut la vardad. Datti insumma ina vardad senza largias? Cun quest text vom jau
tar il plevon.
Jau hai fadia da dir quai ch’jau aveva preparà. Il plevon ma lascha temp. Ier en damaun – Gea, a
l’ospital – Na, betg ditg – Auta fevra – Il lom – las cumplicaziuns – igl è stà memia tard.
Jau interrump mintga frasa. Na senta’l nagut? Na smina’l nagut? Pertge na dumonda’l nagut?
Anc in pèr cumplettaziuns dal curs da vita. Mo betg raquintar memia bler! Quels ch’han
enconuschì Otto san dad el, ils auters na ston uss er betg savair dapli dad el. Jau stun puspè
davant l’isch. La sava! Mes pes na vulan betg pli ir, betg far in pass, els èn cumplettamain
bloccads.
Avais Vus emblidà insatge, dunna Ganz?
Oh, na, nagut, propi – nagut! Jau explodesch bunamain: Tge nagut? Tut! Tut! Ma betg emblidà,
taschentà, er uss e qua, taschentà! Ti tezza tegnas serrà l’isch!
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Prendai anc ina giada plaz, dunna Ganz!
Ils pes obedeschan puspè.
((p. 30))
Ed ussa poss jau discurrer, poss finalmain dir co ch’igl è stà, raquintar tut da bell’entschatta. El
na dumonda nagut, el na sto dumandar nagut, el taidla, ed jau discur... Finalmain betg pli
taschair! Finalmain nagina tema pli! Finalmain dir la vardad! L’ura-baselgia dat las uras, ella dat
tut las uras dals davos otg onns, ed jau discur, ma liberesch da tut las manzegnas! Gea, er el duai
raquintar tut, davant tut la glieud en baselgia, tut, l’entira vardad!
La baselgia è occupada fin al davos plaz. Tgi avess spetgà quai? Otto, quest um ruassaivel,
discret! Ils vischins, quels da la banca, era il directur. El menziunescha ils merits dad Otto: fidà,
integher, gentil – ina sperdita per tuts. L’institut da banca al vegn a tegnair en buna memoria.
Nagin n’è preparà sin quai che suonda. Suenter il curs da la vita cumenza il plevon a raquintar: da
la diagnosa, dal zuppentar e spetgar, da la tema dals umans e da la mort. A la fin però, gist avant
l’amen:
Co inscuntrassas Vus, ussa che Vus savais tut dad Otto Ganz, co inscuntrassas Vus el, ussa,
sch’el vivess anc? Dessas anc adina il maun ad el, discurrissas anc cun el, laschassas anc pajar
ora daners dad el sin banca, sesessas anc cun el vid la medema maisa? Al salidassas anc?
Ina giada sa serra la porta. In pèr visitaders èn ids pli baud. Auters han prescha suenter che l’orgla
ha finì da sunar. Puspè auters na dattan betg il maun a nus.
Co ch’ils umans sa midan!
((p. 31))
A v a n t la sepultura, cura ch’els na savevan anc nagut: flurs, in chanaster cun brevs e cartas da
malencurada. Sincera condolientscha, cun ils patratgs tar Vus, sentiments d’ina cuminanza
cristiana, forza e curaschi en quest grev temp da tristezza. Tut pudev’ins avair.
S u e n t e r la sepultura:
Umans che taschan. Enstagl da participaziun - distanza,
enstagl da pleds consolants – sentenzias,
ina nauscha pajaglia per la vardad,
e sin las fatschas la dumonda: cura giais davent da qua?
Quai è stà avant in onn.
Jau abitesch anc adina qua,
e quai ch’els din, na ma fa betg pli mal.
Ils emprims salidan puspè,
dumondan, e discurran cun mai.
Jau turn puspè, pass per pass, en la vita.
|
RG-OEH 2-1_Teater Aids_(rg)
|
rm-rumgr
|
Sm-ARN 2-1
La glianga
da
Shulamit Arnon
Persungas:
Erika
Gerda
Cuntign
La glianga. Dus donnas pi viglias, ameias, èn sa scuntradas, per metter ansemen igl menu
da festa per Nadal. An en cuntign ènigl puspe davent digl tema. Lour patratgs èn semper
aint igl passo, digl qual an spezial Erika n'è betg bunga da sa distatger e cun igl qual ella è
tot oter tgi cuntainta. Cun chel curt toc teater descreiva Arnon la solitaridad ed ena veta
«mantgantada» da dus donnas.
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
La glianga
Sen la tribuna ins vei ensatge scu ena tgadafi. Ena platta da gas, ena stgaffa da pare, ena
fanestra cun ena vista sen en port da mar. Davant, ena meisa da tgadafi cun ena tscharada
plagn calours e dus soptgas. Sen meisa ena butteglia vinars e dus zanigns. Gerda ed Erika
tschaintan l'egna visavi a l'otra. Ellas amplaneschan igls zanigns adegna puspe. Tottas dus
donnas on circa 65 onns. Erika è vistgeida fitg simpel, ò tgavels neirs, è maira e fò ena
tscheira da malcuntainta, schibagn tgi ella ò betg ena treida fatscha. Gerda è pi grossa,
eleganta e porta ena perucca en po greischa. Ella è resoluta, pi optimistica tgi la sia ameia
e vei or pi cuntainta.
Erika:
(schema e lappa ve digl sies zanign) I plova gio puspe. Navot oter tgi plievgia.
Deis or la madema lira. Chegl è ple tgi deprimond...
Gerda:
(da vilada) Tge montigl chegl puspe, Erika? Schi neiva ist er betg cuntainta.
Alloura tgappas las tias vascheias segls mangs perveia digl freid u tgi te ast las
tgommas stericas. E schi dat suglegl piteschas da migrena e morderem. Vot
bever anc egn?
Erika:
(retignond. Steira tot nervousa ve digl sies pullover) Ea... bagn. An sasez
dastgessa betg bever ple en got, e chegl gio la dumang bod. ... Dr. Molch ò detg
anc ier: «Donna Ziebel, panse per plascheir agl voss deir tgi è schi sensibel.
Chel surporta nign alcohol ple.» (schema) Ach, dr. Molch, anc adegna igl vigl
cavalier, donn, tg'el ò gio prest otgant'onns... Ma tge, dò'm no egn, chel am niro
bagn betg am tarar!
Gerda:
(stat an peis, vo ve tar ena stgaffetta, peglia or ena nova butteglia vinars e
metta se en zichel). TE stost saveir. Pertge corras totta de tar chel dr. Molch,
schi te na tedlas tuttegna betg tge tg'el dei.
Erika:
(ampermalada) Ia tedl bagn chegl tg'el dei. (derva la tastga da mang e rasa sen
meisa tschintg divers medicamaints da differentas calours.)
Gerda:
Per l'amour da dia! Tot chegl ast da stranglar? Ma schi pertge?
Erika:
Perchegl tg'ia sung malcuntainta, gist glez. Perchegl tg'ia vign adegna pi
solitaria, suletta e perchegl tg'ia va chitos. Betg fò scu schi te savessas da navot.
(schema) Ia va survagnia danovamaintg igl chint dall'ava. Chel am agitescha
mintgamai anfignen segl pi ot grad... (peglia davent las tablettas e las metta
puspe ainten la tastga, en pêr crodan giumez, ella vo giu an schanuglias e
rimna tot puspe).
Gerda:
(da vilada) Schi fiss betg da reir, igl chint dall'ava! Scu ins sogl s'agitar perveia
digl chint dall'ava? Igl è gio mintga meis igl madem. Tge vot ansomma? Te ast
avonda per veiver ed ena bel'abitaziun scaldada – te vessas dad esser cuntainta.
A blers vogl bler mender tgi a tè...
Erika:
(stat puspe an peis tot sterica e sa tschainta. Da noscha e tiztigntada) A blers
vogl er bler migler tgi a me, per exaimpel a tè! Per l'amour da dia, ia sung betg
scuidousa perchegl, e vi er betg esser noscha anvers tè, e tuttegna constatigl tgi
te ast betg da volver mintga tschintg raps per far ensatge. TE post cumprar la tia
vistgadeira ainten ena butique, eir mintga treis meis a Mallorca, e dovras far
nigns chitos pigl avigneir. (schema) Per me è mintga expensa ena greva
decisiun, e gist anturn Nadal ins lessigl cumprar tanta roba pigls cunaschaints...
Gerda:
(betg interessada) Ea, ea...
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
3
Erika:
Te... ia va laschea volver igl mies mantel da pel vigl. El vei or mianc schi mal.
Ins stò bagn dar ensatge sen sasez, ubetg Gerda? Nign tgi dastga s'accorscher
sen veia tg'ins veiva an povradad. Ubetg?
Gerda:
(da surangiu) Pah, povradad! Chella vei or tot oter. Te ist anc adegna vistgeida
stupent, e cun chella figura tgi te ast, s'accorscha betg olma, tgi te ast cumpro
chegl tar C&A e betg tar Yves Saint Laurent. Chels pêr tschents francs tgi TE
ast pi pac tgi ia, è nign tgi s'accorscha.
Erika:
(pedanta) Ea, ea, te ast bel deir, ma chels «pêr tschents» fon la differenza.
(schema) Scu tgi chegl fiss sto tot oter, schi IA fiss maridada cun Walter...
Gerda:
(resolut) Glez ast pero betg! Te eras halt ena mesa gideida ed el en Nazi
persvadia. Cò dattigl nign «schi...»
Erika:
Ma Gerda, dascu vess ia dad esser ena mesa gideida? L'antiera veta sunga stada
ena veira catolica. Sunga betg eida diligentamaintg mintga dumengia e firo a
messa? Tge saia IA ansomma digls mies perdavants, Gidias?
Gerda:
(freid) Tg'els eran Gidias. E chegl ò tanschia per Hitler ed er per Walter. En
erox n'era'l propi betg, igl ties Walter, ed ia vess ansomma nigna malaveta per
el. Tant na valeva'l betg. Ia pudess er deir: Schi Biermann na fiss betg crudo an
ghera, stessa oz betg cò ainten chell'abitaziun se sotigltetg, mabagn ainten ena
villa dasper igl lai dad Elb. Biermann fiss sto agl cass da far ensatge, perchegl
tg'el era propi en om d'affar. Ma lamainta forsa? Beva anc egn zanign, Erika, oz
ègl impussebel da discorrer ensatge scort cun tè. (metta se, Erika sveida igl
zanign an en tratg).
Erika:
(sa simgiond) Ea, ea, Biermann. En carstgang cun caracter. En Nazi n'era'l betg.
Ma... pertge igl nomnas adegna «Biermann». Chegl tunga schi anonim...
Gerda:
(rei dad ot) Duessa igl numnar Hubertus? Uscheia ins nomna ozande betg en
sulet carstgang ple!
Erika:
Mo... Ènigl igls cartgangs dad oz miglers, perchegl tg'igl on nom Olaf u Tim u
Jens? Ia dei anc adegna angal «Walter» ed i niss mai andamaint d'igl numnar
«Gropius» (reflectond) Signour Gropius... tgi so sch'el painsa anc mintgatant ve
da me?
Gerda:
Perfranc betg. Chel ò perfranc oters chitos. Tgi painsa an en cuntign alla sia
amprem' amour, sch'el è marido ple u manc ventirevlamaintg. Biermann. Na,
Hubertus igl vaia mai numno. Er betg la notg da nozzas, cura tgi el è nia
nonavant cun en pêr tgotschas curiousas da flanell cun streflas. (rei dad ot)
Alloura vaia detg: Ma Biermann, vessas betg savia cumprar en pêr tgotschas da
seida per chella caschung schi singulara? (rei anc pi dad ot)
Erika:
(marvegliousa) Ògl propi do ena dretga notg da nozzas? Ò'l betg stuia eir
militer gist siva dalla ceremonia an baselgia?
Gerda:
(serious) La notg da nozzas, chella è anc stada. Ma chegl è sto tot. Ma basta...
Leva'ns betg planisar igl noss menu da festa per Nadal? Chegl am para pi
impurtant, tg'igl noss baitem sainza fundamaint.
(Erika stat an peis, vo tot simgiond ve tar la fanestra e stretga en schitg. Ella
steira sainza gronds pansiers ve dallas figlias. Gerda saglia an peis e sbrigia).
Gerda:
Lascha star chel schitg. Tge at mantgigl, Erika?
Erika:
Chel schitg n'at saro bagn betg sontg. Igl fatscha mal?
Gerda:
(resolut) Ta tschainta sen la tia soptga. Chel schitg vaia survagnia igl onn passo
da Nadal da Silke. Chel na dastga betg pireir. Chel stò tigneir anfignen tgi Silke
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
4
igl ò via anc eneda. Ella vess da neir proximamaintg. Erika, tge deist te
ansomma digl pignoul da Nadal?
Erika:
(disturbada) Ia? Navot spezial. Ma tge ègl Nadal sainza unfants e regals? Gea,
tar Walter sarogl oter. Chel ò la sia Waltraud e treis fegls carschias e beadis. Ma
nous dus? Femnas viglias, tgi maglian pesch sul-sulettas... Ia pudess sbrigeir or
la gargiatta... Ed ia sbrigiaro er... vurdond ainten chella bela sosa da pantg...
(sanglotta).
Gerda:
(freid e sitg) Alloura dattigl pesch. Pesch ainten ena bela sosa da pantg. Vessas
betg pi gugent anda cun gibo blo?
Erika:
Ah, na, na...! Nous dus vessan da magler en'antier'anda? Cun la mia misirabla
appatet! Angal sch'ia pains vedlonder, vigna malsanga! (sa scassa).
Gerda:
(en tant cun rabgia) Nous savessan er cumprar angal ena MESA anda. Chegl
seia para er pussebel!
Erika:
Glez saia bagn! Na, angal betg anda. Chel mument vaia da pansar puspe a
Walter. Tar igls sies genitours davigl adegna anda e gibo blo. Nous eran gio
s'ampurmess, ed els am anvidavan savens a giantar u a tschagna. Els eran propi
schi gentils e la davosa geda tg'ia sung stada tar els, purtava igl mies vistgia an
calour da persic, chel cugl culier da piz e las manschettas da seida. Tots eran
incantos e Walter ò detg: La mia tgera «Richetta», tge paradunga tgi te fast oz.
Gea, «paradunga, ò'l detg, e chegl è er la verdad!
Gerda:
(indifferenta) Ea, ea...
Erika:
... e schi Hitler na fiss betg nia e schi chella tgutga Waltraud, tgi era ena veira
Tudestga, ma veva pero tgommas schi tortas... schi chella n'igl vess piglia
davent a me... fissa oz donna Erika Gropius...
(Gerda stat an peis, sussura ensatge provocativ, volva igl dies ad Erika e metta
ve ena padela ava sen la platta da fi)
Gerda:
(pi resoluta) Erika, cura tgi te ast fitto da simgier, pudainsa far anavant.
Erika:
(tot disturbada) Far anavant? Ma scu?
Gerda:
(sa tschainta danovamiantg) Damai betg anda. Tuttegna pesch. Igl è schi
fadigious!
Erika:
(fò taramgls cugl sies glas veid) Fò, scu tgi te creist per bagn!
Gerda:
(agitada) Chegl at plaschess. Ia fatsch gio ple tgi avonda. Schi faschagn gio tot
ainten la MIA abitaziun, schi IA cuschign, schi la MIA tgadafi vign tschuffa,
post aglmanc am preservar da chella decisiun! E per plascheir, fò anavant, te
am fast neir nara!
Erika:
(schema) Tots fatscha neir nars! Tgi vess ansomma la pazienztga da tigneir or
cun ena donna viglia cun depressiuns? Te sast, Gerda, quant angraztgevla tg'ia
sung per la tia amiceztga!
Gerda:
(cun ena vousch gida) Vot pesch u betg?
Erika:
(indifferenta) Perveia da me! Pero vetiers stògl dar er glianga. E CHELLA paia
IA!
Gerda:
Ma per l'amour da dia! Scu ast managea chegl? TE paias la glianga ed ia tot
gl'oter?
Erika:
(affrontada) Ena bunga glianga fegna è betg bunmartgeda, ed ia less betg
antschever a discorrer danovamintg dalla mia renta... l'ava coi. Levas betg far
café?
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
5
Gerda:
(stat an peis e metta giu igl glas) Navot leva, gist navot leva far. Nous giagn a
cumprar aint tot ansemen e partign igls costs. Schi chegl n'at plai betg, schi post
vurdar tez scu tgi vo anavant cun tè. IA vign a Travermünde!
Erika:
Chegl na sast betg far, Gerda. Te ist anc mai stada tar la tia chinada sainza esser
anvidada. Curious, tgi la famiglia Biermann at anveida mai propi aint!
Gerda:
Schi IA vign betg a Travermünde, alloura fatscha da Nadal-seira igl mies
testamaint. Chel stòia er far ensacuras.
Erika:
Ossa stunga sen la testa! Ins pudess creir tgi TE seias la mesa gideida e betg ia.
Ast nigna pietad? Nadal-seira è en simbol dalla veta e betg dalla mort!
Mintgatant vaia l'impressiun tgi te am viglias simplamaintg far ancunter. Bagn
damai, scu tgi te vot. Giainsa a far las cumischungs ansemen e partign igl costs
mez e mez. Creist tg'ia viglia star a ma tgiplitar perveia d'en pêr raps? Per
l'amour da dia, per en pêr raps, la sanadad è bler pi impurtanta!
Gerda:
(malpaztgainta) Angal ta quieta! Betg antscheva danovamaintg cun la tia
sanadad! (peglia palpieri e risplei or digl sies scussal da tgadafi e screiva)
Damai pesch e glianga. Ègl tot?
Erika:
(simgiond) Tar Rosetta davigl vetiers adegna anc aspargias ainten pantg, salata
masdada e tiffels an sal. Tar ella erigl tot adegna schi bung e nobel, scu tgi stò
esser atgnamaintg...
Gerda:
(da vilada) STÒ ESSER? Navot stògl esser. Chegl era oters taimps, ed er
alloura fascheva mintgign scu tg'el leva... ROSETTA! Schi te ast betg Walter
an testa, alloura ègl Rosetta. Ma er chella è gio passa diesch onns sot tera e cun
tot la sia noblezza ò'la gia nign'otra miglra fegn tgi chegl tgi nous dus varon...
Erika:
(scassa tot tresta igl tgea) Na, chegl ò'la propi betg gia, la poretta. Ia sa chegl,
perchegl tg'ia va passanto igls pi bels onns dalla mia veta dasper igl sies letg.
Gerda:
(dat digl tgea) AST, AST te, nuranta schitga! E chella gronda ierta, tge ègl
capito cun chella? Te ast chinto cun chella, scu schi te la vessas gio ainten
cassatga. Betg en cotschen ast survagnia da chella «nobla» dama. Tge gidigl
ossa aspargias e tiffels an sal?
Erika:
Ach, Gerda, te fast oss en battibogl. Tge onigl igls tiffels an sal da far cun
l'ierta? Ia lasch deir navot da Rosetta. Ella ERA ena donna fegna, en diavel era'l
igl sies om, Tobias. Tgi vess cartia tgi chel tamazi vess anc ena feglia
illegitima! Vaseva gio or scu'n rostg sotsviluppo. Ma, igls sies raps on fatg
impressiun allas donnas, e da lò dereiva er chesta Sibilla. Per maniera vess ella
aglmanc stuia neir siva bara a Rosetta. Ma chegl n'ò'la er betg fatg. Ma... cura
tg'igl on davert igl testamaint, alloura è'la stada segl post: cun jeans e t-shirt; ò
piglia igls sies milliuns sainza commentari ed è svaneida an Italgia ed è mai
turnada ple.
Gerda:
(pitost sbaffagiond) E te ast survagnia igl begl vigl e las tgameischas da notg
viglias da Rosetta!
Erika:
(da malputgea) Mabagn... ia va propi gia nign cletg ainten la mia veta. Igl
amprem Hitler e siva Tobias... Gerda, las tgameischas da notg èn ainten la mia
stgaffa da vart sanestra. Schi vess da capitar ensatge cun me, las pachetescha
per plascheir ainten la mia tastga da tgirom. Aint igl spital viglia esser tratga
aint an urden... Am dast anc en vinarsign?
Gerda:
(curt) Na. Oss ast bavia avonda ed ins s'accorscha, tgi chegl na fò betg bagn agl
ties tscharvi. Ins so betg ruschanar ple en pled galant cun tè. Te post aveir en
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
6
cuppegn café, schi fò propi basigns. (stat an peis, metta ve puspe igl crug
dall'ava sen la platta). Lessas betg deir ensatge, perveia digl «dessert»? Schi
faschagn anavant uscheia, ischans anc da Nadal-seira cò an tgadafi!
Erika:
(paserousa) Gerda, ia at contaimpl gio en'antier'oura. Pertge portas chella
perucca eleganta gio la dumang bod durant las massareias. Per l'amour da dia,
tgi at vei gio da chellas ouras?
Gerda:
Te. E sch'ia pegl giu la perucca, veia gist or anc per dieschs pi viglia. Scu ena
dretga vieva d'en funcziunari uffizial.
Erika:
(tot naiva) Oo... bitti betti... pegl'la giu... angal eneda!
Gerda:
(peglia giu la perucca. Vei or fitg viglia ed ò tgavels tot alvs) Cò ast!
Erika:
Ma bagn, te veist or pi viglia, ma fitg fegna. Ultra da chegl ègl betg mal... dad
esser ena vieva d'en funcziunari... Ia less, tg'ia fiss egna...
Gerda:
(smanatschond) Ischans puspe tar la renta? Betg meida tema, Erika. Tge
faschainsa cugl dessert?
Erika:
Tar Rosetta...
Gerda:
(tranteraint) Navot da Rosetta!
Erika:
E dr. Molch...
Gerda:
(puspe tranteraint) Betg en pled da dr. Molch. Dessert! Dattigl poma u cumpot
da meila, gelee da vegn u glatsch?
Erika:
(sa scassa) Ma tge tgi te vot adegna da dr. Molch!
Gerda:
Navot viglia dad el. Cumpot da meila!
(stat an peis, peglia igl crug da café giu dalla platta, metta en cuppegn davant
Erika, sveida aint polvra da café e metta se l'ava).
Erika:
Angraztg fitg. Na, betg cumpot da meila. Gelee da vegn.
Gerda:
Bung. (sa tschainta puspe) Chegl na saia pero betg far. Ia sung mai stada ena
bunga cuschiniera e va er mai pretandia chegl. Anfignen avant tschintg onns
vaia er mai stuia cuschinar mez. Mia mamma am sarviva tot. Ella scheva
adegna: «Spargna igls ties talents per tgossas pi impurtantas!» (riond) Chella
carteva anc aint igls mies talents... cò na stueva betg romper la testa per decider
sch'ia viglia pesch u glianga, gelee da vegn u cumpot da meila. Chegl era
adegna tot sen meisa, ed ia pudeva ma sarveir...
Erika:
(strantg) Ta pegliat ansemen, Gerda. Ia va m'accurschia, tgi te turnas adegna
anavos sen tia mamma u sen Biermann. Dr. Molch dei, tgi chegl seian
appariziuns da vigliadetna. (citescha) «Igls amprems segns da senilitad». Ist
cunsciainta da chegl?
Gerda:
Ea, ea, chegl saia. Ia va er pront igl mies cyancali, schi vign mengia nosch. Fast
TE igl gelee?
Erika:
(ampermalada) Schi stò esser... Ia sung anc mai ma struclada dallas mias
obligaziuns. Pero, chell'istorgia cugl cyancali am dat da pansar. Dascu sast te,
cura tg'igl è schigliunsch? Ia manetg cun la tia senilitad?
Gerda:
(riond) TE am scharossas bagn!
Erika:
(stupeida) IA? E schi IA sung per cass er gio fitg senila?
Gerda:
(anc adegna riond) Ist? Ist gio, la mia tgera. (da vilada) Ach... cala cun chellas
dumondas schi tgutgas. Tgi da nous dus vo pigl pignoul da Nadal?
Erika:
(teira las spatlas) Nign'ideia. Cura tg'ia era anc ampurmessa cun Walter, niva'l
mintg'onn notiers cun en belezza pignoul, schi grond scu la tia antiera tgadafi.
Ranver n'era'l betg chel om...
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
7
Gerda:
(schema e varda tottanegna pi stagn se per Erika) Ist betg bunga d'igl amblidar,
Erika?
Erika:
Amblidar, na! Pertge vaia gist IA gia en tal discletg? Esser mesa gideida, Hitler,
Tobias ed igl begl vigl... Nous ans vagn carezzo. Chegl era veira carezza, ed an
chel mument dastgas te deir ansomma navot, pertge te ast marido igl ties
Biermann, per l'amour da dia, sainza carezza. Igl è sto ena maridaglia da
cunvagnientscha, chegl stost bagn conceder, ma carezza n'ègl betg sto!
Gerda:
(da vilada) Carezza u betg, ia fiss er stada pi gugent ansemen cun el, an pe da
star an perpeten cun tè ainten chella smaladetta tgadafi.
Erika:
(plang) Ia angraztg a tè, Gerda. Sast, nous stuessan discorrer eneda dalla nossa
sepultura, ubetg?
Gerda:
(da vilada) Bler vessans anc da far. Ins stò bagn betg liquidar tot an en de.
Turnagn tigl noss menu: pesch- bung, glianga- bung, aspargias ainten pantg e
siva gelee da vegn. Tge vainsa amblido?
Erika:
(schema) Ach, Gerda, igl davos taimp ist te neida schi materialista! Pi bod
saveva discorrer bagnatgavegl cun tè. I discurrivan betg angal da tgern e pesch,
i geva er per tgossas da pi grond'impurtanza tgi per igl antier past da Nadal? Ia
sa gio ossa, scu tgi chegl vo: cumprar aint, strer anturn las tastgas, spender
daners, cuschinar, metter meisa, vidar candeilas, e siva? Gerda, tge veta ègl
chegl? Ins ò tema da mintga festa e firo. Ègl betg la verdad? Vainsa betg tema?
Gerda:
Ia na sa betg, tge tgi te vot. Ia va nigna tema, ed a me gustarogl. E te? Te
sarossas schi sturna siva 10 minutas, uscheia tgi te barbgliottas angal ple
ensatge da dr. Molch e Rosetta... Lascha star cumpôss igl ties glas, Erika. Igl è
betg anc las endesch – e te sveidas gio igl quart! (i scaligna. Gerda saglia an
peis) I saro igl pot. (tgappa la perucca ed amprova da la metter se)
Erika:
(mesa sturna) Ma tge tgossas perveia digl pot! E scu tgi te ta legras! Tar me
vignel igl pot angal sch'el am ò da purtar chints. Betg carstgang am tarmattess
ena cartigna da Nadal... (sa ponta e balligna cun la testa).
Gerda:
(amprova anc adegna da metter se bagn la perucca) Per cletg vaia anc igls
mies miglers cumarats da pi bod. Ia scumet, tg'ia survign oz aglmanc treis
brevs? (i scaligna anc eneda. Cloma) Ia vign, ia vign gist! E te betg risca dad
eir ve dalla butteglia, per oz tanschigl!
(Gerda vo, la perucca en po torta. Erika peglia no la butteglia, metta se, beva
tottaneneda, stat an peis, vo ballinond ve tar la meisa e sa tschainta puspe sen
la sia soptga).
Erika:
(per sasezza) Ella ò en cor scu'n crap. Deira è'la neida e malpaztgainta. Chegl è
igl resultat dalla solitariadad. Angal dattigl nigna. Posta? (sfrigna da sturna) Ia
scumet, tgi betg egn l'ò scretga. Surfatg ò'la adegna...
(Zaps. Gerda turna cun ena brev ainta mang. Sa tschainta discurascheda segl
sies plaz d'avant)
Gerda:
Navot. Ena brev digl possessour dalla tgesa. Tgi so, tge tgi chel vot puspe?
Raps? Ia va paea igls tschains gio dadei annò!
Erika:
(sturna cumplettamaintg) Ena cartigna da Nadal! Ena cartigna digl possessour
dalla tgesa. Tge buntad d'en om...
Gerda:
(sprezzond) Te ist sturna, Erika. (derva la brev) Tge? Nous duessan betg pattar
matg-flours giu pigl sacret? Ma tgi so, schi chel om è banduno da tot igls
sontgs? Per tge am chinta'l ansomma? IA e pattar flours giu pigl sacret? IA?
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
8
Erika:
(sfrignond) Nigna cartigna da Nadal digls «ties bungs e vigls ameis». Betg egna
suletta?
Gerda:
(malsieira) I stò esser la schlet'ora. La posta ò retard. Vo oss a tgesa, Erika e
dorma or la tia sborgna. Te ast neir basigns.
Erika:
(stat planget an peis e balligna en zichel) Ea, ossa vigna. (sfrignond) La
glianga, tgi compra ossa la glianga? Pertge è'la la mia glianga schi greva? (solta
anturn sasezza) Gliangas grevas èn tgeras. Gliangas tgeras èn navot per
persungettas tgi teiran dalla renta. Gerda, pertge sunga tottanegna schi leva scu
ena plema? Duessa eir or da fanestra u or dad isch? Noua è'l igl mies mantel?
Noua vaia puso igl mies mantel? Pertge vaia detg, tgi nous dus seian solitarias?
Chegl n'ischans mianc. Nous ischan quatter persungas pigl past da festa.
(dombra cun la detta) Gerda, igl pesch, la glianga ed Erika Gropius, la mesa
gideida digl om dalla SS. Gerda, dattigl chegl la pi bela festa dalla nossa veta?
Gerda:
(teira las spatlas) Ea... ea... angal schi niss miglra ora. Basta tg'ia survigna
posta dumang...
(Erika vo saltond. Gerda veida igl radio. Canzungs da Nadal. Ella cupeida sur
la meisa aint. La sia perucca è sa schlueida e corva la mesa fatscha. Tenda
croda.)
|
Sm-ARN 2-1_La glianga_(sm)
|
rm-surmiran
|
1
Sm-ASS 4-1
En cass cler?
Crimi per unfants accumpagnea da musica
scretg da Michael Assies
translaziun Zegna Pittet-Dosch
Prescripziuns pertutgont igl dretg da preschentaziun
Igl dretg d’ena preschentaziun unica vign do cun cumprar igls codeschs prescretgs. Per mintga
repetiziun d’ena preschentaziun è da paer ena taxa fixada dalla tgesa editoura, Deutscher
Theaterverlag, Grabengasse 5 69469 Weinheim. Cun paer chella taxa dat la tgesa editoura igl
dretg da preschentaziun. Per mintga preschentaziun an salas cun daple tgi 300 plazs è suraple da
paer ena tantiema alla tgesa editoura.
Chellas prescripziuns valan er per preschentaziuns caritativas e talas an tschertgels saros sainza
prietsch d’antrada.
Preschentaziuns sainza lubientscha, screiver giu sainza lubientscha u cupeias betg lubeidas
violeschan igls dretgs d’autour.
Tot igls dretgs èn resalvos, er igl dretg da translatar, filmar u far ena contribuziun auditiva.
Igl dretg da preschentaziun dat sulettamaintg la tgesa editoura, Deutsche Theaterverlag,
Grabengasse 5, 69469 Weinheim/Bergstraße.
Per ena preschentaziun unica èn da cumprar 12 codeschs da text. Ulteriours codeschs da text son
neir cumpros per prietsch da catalog.
Resumaziun:
Lisa e Tona passaintan las vacanzas aint igl casti Marmels a Marmorera tar lour onda nobla, la
contessa Eleonora. Chella ò raps per sterner. Da curt ò l’onda survagnia digl sies om en maletg
custevel. Chel om è malsimpatic, giuven e pir dacurt igl consort dall’onda. Ena dumang è igl
maletg svania. Tgi ègl sto? Tots vignan suspectos, igl chauffeur, igl serviaint, la fantschela, igl
ortulan e la cuschiniera, scu tgi totga per en veir crimi. Igls dus detectivs sa mettan alla lavour cun
lour bungs nas.
sort da teater:
crimi d’unfants
maletg da tribuna:
casti
taimp:
preschaint
giuieders:
6 feminin, 7 (6) masculin, 1 rachintader u rachintadra
lunghezza:
ca. 35 minutas
dretg da preschentaziun:
12 codeschs
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
2
material musical:
disc cun 11 tocs, (caneras e canzungs ancunaschaintas),
pussebel dad amprestar tar la tgesa editoura, sch’ins dovra la
musica sto neir infurmada la GEMA
Igls protagonists da chel toc èn tipisos uscheia tg’ins so disfranztger bagn els l’egn da l’oter. Igl è
pussebel tgi gio unfants a parteir da nov onns son giuier las rollas:
Lisa:
persvadeida da sasezza, pero en po sabiotta ed imponderada
Tona:
pondero e controllo, pitost scu en scienzio
contessa:
amabla, distracta
cont:
arrogant, malsimpatic
Andy Perwoll:
tip d’artist, carezza sasez
Gian Bull:
clische d’en pulicist
Mitgel:
chauffeur tipic, uniforma e tgapela, deportamaint losiva, fò bleras
stgavas
Giatgen Planta:
ortulan, sa schluita adegna a moda secreta tras las scenas, pero
er fleissa, appreziescha la contessa, refusescha igl cont
Luzia:
isterica, bragia immediat, totalmaintg malsieira
Paula e Hilda:
discorran aint igl chor, adegna pigleidas a bratsch, lavouran a
moda parallela
la musica:
Per l’amour da l’atmosfera duessan las scenas neir sottastritgeidas cun la musica. Per exaimpel
ins pudess piglier musica da crimis digls onns sessanta, per disfranztger cleramaintg dalla musica
d’ozande. Naturalmaintg ins po er piglier otra musica. I fò er impressiun schi la musica
accumpogna igl rachintader/la rachintadra u per sottastritgier scenas fitg marcantas. Ins sto pero
far attenziun tg’igl rachintader/la rachintadra vegia alloura a disposiziun en microfon, per tgi seia
garantia tg’ins tgapescha el.
proposta per la musica:
- musica da crimi
- registraziuns orginals da classichers da televisiun e film - (2013 Phono Media Group KG)
Toc 1
func da pulizeia / (Heinz Funk)
Toc 2
caneras (auto tgi sa ferma)
Toc 3
canera (auto tgi tgappa) e pulizeia da port (Heinz Funk)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
3
Toc 4
caneras or d’ena ustareia (Peter Thomas)
Toc 5
canera (vent) e Das Geheimnis der schwarzen Witwe (Martin Böttcher)
Toc 6
Das Halstuch – per part - (Hans Jönsson)
Toc 7
canera (plompa)
Toc 8
canera (vent) e Der Mann mit der Puppe (George Goodman)
Toc 9
Das schwarze Schaf (Renaldo und sein Film-Tanzorchester)
Toc 10
Aktenzeichen XY ungelöst (Ernst August Quelle)
Toc 11
Der Andere – per part - (Siegfried Franz)
persungas:
1. Lisa Buchli, detectiva
2. Tona Buchli, detectiv
3. contessa Eleonora Marmels, onda da Lisa e Tona
4. cont Theodor Marmels, barba marido da Lisa e Tona
5. Andy Perwoll, anganader
6. Andy Perwoll II, artist
7. Gian Bull, pulicist
8. Mitgel Audi, chauffeur
9. Gerda Schulz, cuschiniera tudestga
10. Luzia Wedel, fantschela
11./12. Paula Blue, cameriera, Hilda Gold, cameriera, (von adegna pigliond sot bratsch)
13. Giatgen Planta, ortulan, (met, fitg sblatg an fatscha, vei or scu la mort)
14. rachintadra/rachintader
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
4
1. scena - Antschatta digl viadi
(Igl toc antscheva cun musica ed ena scena curta pantomimica, differents detectivs suondan
laders mascros, igls actours bandungan la tribuna, igl rachintader antscheva cun igl sies text, la
musica vo anavant)
TOC 1
RACHINTADER:
Solas è survasibel e chiet. Igls abitants èn paschevels, tots fon lour lavour, Lisa e Toni von a
scola. Tot è chiet, forsa er en zichel lungurous. E dus abitants èn malcuntaints, igls fardagliungs
Lisa e Tona. Els dus, igls detectivs giovens, on gio pi dadei gia nigna lavour ple.
Cò ègl gist en bel midamaint tgi lour onda, Eleonora Marmels, igls ò anvido a Marmorera an
vacanzas. E chel’onda abitescha betg mal, numnadamaintg cun vista sur l’antiera val Surses, aint
igl casti Marmels. Durant lour vacanzas duessan Lisa e Tona er amprender a canoscher igl om
dad onda Eleonora. Malgro la vigliadetna ò l’onda marido en giuvenaster.
Atgnamaintg on Lisa e Tona betg grond gost da far vacanzas ainten en casti vigl e tgi fò snavour.
Pero per els è chegl anc adegna migler tgi da rastar a Solas.
Ed uscheia ènigls pronts alla staziun da Casti e spetgan cun lour valieschas.
(Lisa e Tona spetgan cun valieschas agl our dalla tribuna)
LISA:
Ia va nign gost ple da spitgier.
TONA:
Ossa ègl tschintg allas dodesch, igl auto niro bagnspert.
LISA:
Pero cura?
TONA:
Chegl sast te bagn, allas dodesch! Betg fò neir las vantgaquatter.
LISA:
Tge ouras ègl?
TONA:
Te ast bagn gist dumando.
LISA:
Ia dung franc betg sen la nerva.
TOC 2
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
5
(Ins sainta a tschivlar en auto, en isch tgi sa sera, igl chauffeur cumpara cun la roda da palar,
passa sot la tribuna ve, vo alloura sen chella)
TONA:
Veist, cò è’l gio.
LISA:
Igl è neiras ouras.
TONA:
Wow, tge auto. Chel fila franc 200.
MITGEL:
(cun tgapela da chauffeur, la tigna avant igl vainter)
Pudess la signareia forsa confirmar tg’ia antop cò donna e signour Buchli?
TONA:
Igls noss genitours èn betg a cò.
MITGEL:
Stgisa signour, nigns genitours, an incumbensa da contessa Marmels duessa neir per Tona e
Lisa.
LISA:
Chegl ischan nous.
Mitgel:
Pudessa forsa dumandar alla signareia giovna dad eir aint igl auto? Pudessa forsa er piglier las
vossas valieschas.
LISA:
(en po affectada, imitescha igl chauffeur) Oh ea, chegl pudessas Vous.
Mitgel:
Angraztgond, giunfra Buchli.
(vo davent cun las valieschas)
TONA:
Ossa angal betg mengia nobla.
LISA:
Chel lò sa deporta schi nobel scu sch’el vess stranglo en fist. Cun auto giaro’l scu ena glimaglia.
Sung betg surstada schi ischan pir dumang se aint igl casti Marmels, a Marmorera.
TONA:
Ed ansomma, nous vagn bagn vacanzas. Tschainta ossa eneda aint igl auto.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
6
LISA:
(marmogna)
Oh je, chegl niro uscheia lungurous scu a tgesa.
TOC 3
2. scena - Bavegna sen la stgela digl casti
(curt siva ins sainta en tschivlem terribel dallas rodas digl auto, cun l’antschatta dalla musica
«von» Lisa, Tona ed igl chauffeur – cun la roda da palar ainta mangs – tras igl public, alloura
canera d’en auto tgi sa ferma, Toni e Lisa sortan fictivamaintg or digl auto)
LISA:
Ia stung mal. Chel è ia scu en nar.
TONA:
An mintga cass betg scu ena glimaglia.
MITGEL:
Pudessa forsa supplitgier la signareia da neir tar la porta digl casti?
(Igl antier persunal digl casti è sa raduno, Toni, Lisa e Mitgel vignan)
PERSUNAL:
Cordial bavegna aint igl casti Marmels!
Contessa:
(vo ancunter a Lisa e Toni cun bratscha averta)
Oh, tge bel, tgi vusoters ischas finalmaintg a cò.
(ambratscha Lisa e Toni ed igls dat en dètg bitsch)
Vez gia en bung viadi? Lisa, te ist tot sblatga.
TONA:
Ah, ad ella è angal ruschnada ena glimaglia sur igl magung ve.
Contessa:
Tge - glimaglia? Mitgel, è capito ensatge sen veia?
MITGEL:
Na, madame. Igl viadi è sto fitg pacific.
CONTESSA:
Ah schibagn, ni tots noadaint.
(Tots oter tgi Tona e Lisa von davent)
LISA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
7
(tar Tona)
Pacific? Ia less betg esser dalla parteida schi chel vo eneda spert cun auto.
TONA:
Alloura sgularo’l.
3. scena - Igl nov barba
TOC 4
(antscheva avant igl rachintader, musica cala cura tgi la contessa cumpara)
RACHINTADER:
Gl’è grev da s’imaginar quant persunal tg’è da basigns per far a marschar en tal casti. Ed uscheia
vignan chels dus ainten en mond tg’è tot oter tgi lour datgesa.
(da vaseir en battibogl da persunal, tots fon lavours, nattegian ed oter)
CONTESSA:
Paula e Hilda, purte agls noss giasts en bung sirup.
PAULA e HILDA: (fon la stgava)
Fitg gugent, contessa.
CONTESSA:
Vusoters dus sarossas stanchels digl viadi.
LISA:
(varda tar Mitgel, tal stat cun las valieschas anc dasperas) Ach na, gl’è sto mecta pacific.
CONTESSA:
Mitgel, porta per plascheir las valieschas ainten las tgombras ed annunztga agl cont tgi las nossas
visitas seian a cò.
MITGEL:
Naturalmaintg, donna contessa.
CONT:
(vign notiers surprendentamaintg d’en mang no) Discurriz forsa da me?
CONTESSA:
Oh ea, mies tgerign. Mitgel vess gist clamo tè.
CONT:
Mitgel? Chel tamberla vess francamaintg puspe amblido.
(Mitgel igl varda cun îgleida noscha, vo alloura)
CONTESSA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
8
At possa preschentar la mia nezza Lisa ed igl mies nev Tona, da Solas.
CONT:
Ossuscheia, vusoters niz da Solas. Ia sper tgi saptgas er scu tgi gl’è da sa cuntigneir an en casti.
Tona, te ist ossa en serviaint e te Lisa fast ena stgava.
(Lisa e Tona fon cun cunterviglia chegl tgi vign pretendia)
Am pudez numnar signour cont.
(Giatgen vo giu da tribuna e fò tscheira noscha)
PAULA e HILDA:
(vignan da davos, sainza tg’igl cont s’accorscha, dad ot)
Igl sirup, donna contessa.
CONT:
(tgappa en sagl)
Am stuez er far tgappar en tal sagl, vusotras gaglignas?
(tar Lisa e Toni)
Pigle igls voss sirups (tar las camerieras) e vusotras vurde tgi vignas davent.
(Igl madem mument cumpara igl ortulan, ainta mang en matg flours, igl cont tgappa puspe en sagl)
HA!
CONTESSA:
(surrei)
Chegl è bagn angal igl ortulan Giatgen, el am porta flours frestgas digl iert.
CONT:
So chel betg deir, tg’el vigna.
CONTESSA:
Giatgen è bagn met. Angraztg fitg Giatgen, chel matg è ena belezza.
CONT:
Gl’è ouras tg’ia m’occup digl persunal. Cò stògl dar en pêr midadas.
CONTESSA:
Pero Lisa e Toni lessan gugent amprender en zichel a canoscher tè. Ossa tgi te ist lour nov barba.
Ubetg?
LISA e TONA:
(betg propi incantos)
Oh ea - barba.
CONT:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
9
Eleonora, tedla eneda, dumang è bagn igl grond de, tot stò esser preparo. Giagn a letg. (anc pi
dad ot) Ed igl persunal rumegia tot – tgapia?
CONTESSA:
Schi te manegias tgerign, alloura dainsa dumang ena baitada. Hop, a letg, unfants. (ambratscha
tot dus, vo)
LISA:
Buna notg, onda.
TONA:
Ed er buna notg, barba.
(tignan ve igls mangs)
CONT:
(ignorescha)
Ea, ea, gl’è bung.
TONA:
(sen veia tar las tgombras)
Sa betg pertge – pero cò è ensatge betg an urden – ensatge è curious.
TOC 5
4. scena - Igl regal
RACHINTADER:
Bagnspert èn chels dus a letg. En letg grond e cumadevel – tot è grond e pompous, tot è da
gronda valeta e vigl – pero i fò er en zichel sgarschour. Ena canerigna lò – ena canerigna tscho. I
scroscha bod lò e siva tscho. Igl vent tgi zofla tras las fanestras grondas plagn sfessas. Lisa e
Tona ancurascheschan l’egn l’oter e sa durmaintan alloura bagnspert.
TOC 5 interromper
TOC 6
RACHINTADER:
Igl de proxim, gl’è hectic aint igl casti. Igl cont catscha igl persunal tras igl antier casti.
(persunal da sarvetsch vo hectic tras igl casti, igl cont dat igls cumonds cun manevras)
CONT:
(dat segls mangs, igl persunal sa metta an lengia, igl ortulan vo ramadond a moda misteriousa)
Tgi vusoters am fetschas oz nignas rabgias. Gerda, tge dattigl tschagna?
GERDA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
10
L’antschatta dattigl ena salatigna a la Provence, scu tratga principala en’occa barsada cun
bagiangas frestgas e tartuffels.
CONT:
Te am post zuflar cun la tia maglia dalla Tera Tudestga.
GERDA:
La Provence è an Frantscha.
CONT:
Veist cò ensanouas en Franzos? Cò a Marmorera magliainsa pizochels cun ervas tschorras.
Savess chegl er eneda rastar ainten la tia tscharvela tudestga.
GERDA:
Signour cont!
(è propi ampermalada)
(la contessa vign cun Lisa e Tona)
CONTESSA:
Tge marscha cò?
CONT:
(ignorescha la dumonda dalla contessa)
Navot impurtant. Oz, la mia tgera Eleonora, at lessa finalmaintg surdar igl mies regal da nozzas.
Less angal anc sottastritgier, deplorablamaintg è’l betg sto bunmartgea.
CONTESSA:
Chegl fiss an nign cass sto da basigns.
CONT:
Bagn damai – en milliun.
(tots fon ena canera dad esser surstos)
CONT:
Perchegl vaia er supplitgia igl pulicist Gian Bull da tgirar chel toc prezious. (cloma)
Pulicist, Gian Bull!
BULL:
Geabagn, signour cont. Possa supplitgier dus persungas d’am gidar?
CONTESSA:
Paula e Hilda!
PAULA e HILDA: (fon ena stgava)
Naturalmaintg, donna contessa.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
11
CONT:
Betg tg’am rompas tot.
(Paula e Hilda portan en grond maletg sen tribuna, chel è cuato cun en pategl)
BULL:
Purte per plascheir chel regal no cò – cun precauziun – possa supplitgier.
CONT:
Ossa possa er supplitgier igl artist noadaint, igl artist tg’ò stgaffia chell’ovra. Las mias damas ed
igls mies signours – or dall’America - Andy Perwoll.
(dat scu sulet segls mangs)
PERWOLL:
Donna contessa, signour cont, signour pulicist, tgers unfants.
TONA:
Unfants? Manegia chel nous?
PERWOLL:
Igl cont am ò supplitgia da declerar en po la mi’ovra grondiousa. Digl reminent, chel maletg totga
tigls mies maletgs igls pi custevels, e chegl monta ensatge.
CONT:
Andy, nous ischan pronts per las decleraziuns!
PERWOLL:
Grazia, signour cont. Ed ia az moss ossa chell’ovra cugl tetel ”ramour dalla mar la seira”
(Perwoll teira davent igl pategl digl maletg, ins vei angal ena surfatscha blava stgeira, tots, oter
tg’igl cont tgi dat segl mangs, èn tutgias scu d’en tgametg)
MITGEL:
(dascous tar la sia vaschigna)
E chegl vess d’aveir ena valeta d’en milliun?
PERWOLL:
Cò vasez la forza dalla nateira an totta clerezza. Scu tgi las ondas rompan ainten la gleisch dalla
seira. Igls davos radis da suglegl penetreschan las neivlas. En utschelign tschertga la sia mamma.
LISA:
Noua è cò en utschelign?
PERWOLL:
E cò, ainten la part sot digl maletg, angal coloro en zichel different, en pastgeder solitari tgi peglia
aint las sias reits. Painsa el forsa agl sies datgesa? Sch’el vign ansomma da turnar eneda? E
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
12
finalamaintg cò, da vaseir fitg cler, aint igl center digl maletg, ena plompa. Igl maletg simbolic per
igl de tgi vo da randia, la fegn digl mond pero er l’antschatta da chel.
CONT:
(dat dad ot segl mangs, animescha er igls oters da dar segl mangs)
Bravo, bravo. Tge ovra fantastica, tge maletg impressiunont.
(tots dattan segls mangs, perchegl tgi ston)
CONT:
Tge manegias, Eleonora?
CONTESSA:
Sung sainza tschantscha. Laschans magler ensatge pitschen. Gerda, ast preparo ensatge?
GERDA:
S’anclei, naturalmaintg, donna contessa.
CONT:
Ia sper betg crut e tgampiertg. Tger Perwoll, stuez numnadamaintg saveir, la nossa cuschiniera
vign dalla Tera Tudestga.
(rei cinic, Perwoll er, von davent)
TONA:
(tar Lisa, mossa segl maletg)
Ed ossa am dei eneda scu detectiva: Noua pomai è cò ena plompa?
(Lisa dolza las spatlas)
TOC 7 (plompa d’ena vatga)
Alloura.
TOC 8
(cala abruptamaintg cun igl sbritg da Luzia)
5. scena - Igl anguladitsch
RACHINTADER:
Gl’è betg propi marscho bagn oz. Ed uscheia tots tgi von ainten lour tgombras. Bagnspert ègl chiet
e stgeir aint igl antier casti. L’oura ainten la sala gronda digl casti dat mintga quart d’oura, chegl
fò’la gio siva da tschentaners. (anstagl l’oura tgi dat ins sainta igl amprem en sgarar e siva zaps)
(Dus tg’èn mascros schluitan sen tribuna nò davant igl public, els on gleischs da cassatga, peglian
igl maletg e svaneschan)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
13
6. scena – Igl maletg è davent
(Luzia vign planget sen tribuna, ella è anc stancla, sfrouscha igls îgls, susda, antscheva a nattager
la stanza, remartga tg’igl maletg mantga)
LUZIA: (sbrigia)
PAULA e HILDA:
(corran sen tribuna, vardan se per la pare, sbrigian)
GERDA:
(vign sen tribuna, sbrigia)
GIATGEN:
(vign er notiers, varda sen la pare, sbrigia a moda metta)
CONTESSA:
(vign)
Tge dattigl?
(calan da sbrigeir)
GERDA:
Igl maletg è svania.
CONTESSA:
Tge maletg?
GERDA:
Igl blo!
CONTESSA:
Igl blo?
(vo an svanimaint)
TONA:
(corra cun Lisa tar l’onda)
Onda! Nous la stuagn gidar.
LISA:
(vo an schanuglias dasper l’onda, Tona e Lisa geidan an peis l’onda)
Vea, ond’Eleonora, nous at gidagn puspe an peis.
CONT:
(vign)
Gl’è mianc pussebel da durmeir or. En sbrigiamaint. Betg da tigneir or!
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
14
CONTESSA:
Igl maletg blo è nia angulo!
CONT:
Tge? Chegl è franc sto igl ties persunal. Ena canaglia, ins po betg sa fidar. Chegl vaia gio adegna
savia.
CONTESSA:
Theodor, cala, els èn adegna stos loials ed am on sarvia fidevlamaintg.
CONT:
Ah, tge, pulenta! La pulizeia stò no.
LISA:
Onda, lascha igl amprem intercureir nous.
TONA:
Nous ischans bagn detectivs, ed a Solas vainsa gio sclaria divers cass.
CONT:
A Solas, am vign da reir. Chegl cò è para ena nombra mengia gronda per vusoters dus.
CONTESSA:
Lascha ampruar eneda Lisa e Tona. Forsa nignsa uscheia dad evitar da stueir alarmar la pulizeia.
CONT:
Chegl èn bagn anc unfants. E cò vogl per en milliun.
CONTESSA:
Pero la pulizeia ainten la mia tgesa...chegl è mengia penibel.
CONT:
Damai bung, az dung 24 ouras peda.
(sa drezza agl persunal, tg’è ossa cumplet)
Pacate igl migler gio ossa. Dumang vigna’l Gian Bull, e chel az mossa alloura, chel meida
canzung.
TOC 9
7. scena – Intercuraziun
RACHINTADER:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
15
Lisa e Tona antschevan cun lour intercuraziuns criminalisticas. Chellas èn pero pi difficilas, tgi
chegl tgi vevan cartia all’antschatta.
(igl persunal corra anturn sen tribuna, nattegian tot chegl tgi pon, Lisa e Tona vignan sen tribuna
ed interrompan las lavours.)
(TOC 9 cala abruptamaintg cun igl sbritg da Tona)
TONA:
(sbrigia) Stop!
(tots tgappan en sagl)
Vusoters pudez betg sfalsifitgier igls fastezs. Fasche igl bagn e ge tots ainten las vossas
tgombras.
(tots von murmagnond)
LISA:
Chegl è suspectous.
TONA:
Chels nattegian scu tgi lessan lascher svaneir fastezs.
LISA:
A nous resta angal ena veia…
TOC 1:
… exact, igls interrogar singuls...
LISA:
… e far bagn attenziun schi dat scumbegls.
TOC 1:
Ea, uscheia faschainsa chegl.
TOC 10
8. scena - Inquisiziun
(tribuna betg illuminada, angal ena gleisch tgi passa sur igl public e la tribuna, sa ferma adegna
puspe an en oter li, ins veia Tona e Lisa tgi interrogeschan las singuals persungas, chellas
tschaintan sen ena soptga u stattan er an peis, Lisa e Tona cun palpiera ed ensatge da screiver
an peis dasperas, tranter las curtas inquisiziuns adegna la gleisch tgi sa muainta e musica – TOC
10)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
16
LISA:
(tar Mitgel, tranter la detta igls rests d’ena cigarra fimada)
Vez remartgea ensatge spezial ier seira?
MITGEL:
Allas seis sunga gist ia ainten la garascha. Lò è er la mia tgombra da durmeir.
TOC 1:
Ed or dalla Vossa fanestra vez observo navot?
MITGEL:
Ansomma navot. Sung immediat ia a letg.
LISA:
E vez forsa santia ensatge?
MITGEL:
Ia va santia navot, ansomma navot. Va anc galdia ena bunga cigarra.
(varda pansiv sen igls rests dalla cigarra fimada)
E sung ma durmanto dalunga.
TOC 10
(midada)
(Luzia, digl tottafatg sbargiantada, ò en faziel da nas grond ainta mang, passa cun tal adegna
puspe sur igls îgls)
LUZIA:
Ia va fatg navot.
TONA:
Az chiete per plascheir.
LISA:
Az stiragn betg giu la testa.
LUZIA:
Strer giu la testa?
(antscheva a bargeir dad ot)
TONA:
Nous lagn angal saveir noua tgi ischas stada tranter la seira e la dumang.
LUZIA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
17
(bragia anavant)
Pertge gist la testa. Ia sung innocenta, digl tottafatg innocenta.
LISA:
Vez alloura durmia?
LUZIA:
(antscheva puspe a bargeir)
Ia va betg durmia, ia dorm mai.
TONA:
Chegl monta tgi ischas stada dasdada totta notg?
LUZIA: (bragia dad ot)
Ia dasdada? Ia sung mai dasdada! Pertge faschez chegl cun me, pertge cun me?
TOC 10 (midada)
PAULA e HILDA:
Nous ancleir navot. Nous ancleir navot.
TONA:
Ia repet anc eneda. Plang ed ancligiantevel. Noua – ischas – vusotras – stadas (mossa cler sen
ellas dus) – siva d’aveir gia – fitto – igl voss – sarvetsch?
PAULA e HILDA:
Nous ancleir navot.
LISA:
Lascha me. Scu donna saia discorrer migler cun chellas dus. Paula e Hilda…
PAULA e HILDA:
(dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
(mossa sen Paula)
Te ist Paula?
PAULA e HILDA: (tottas dus dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
E te ist Hilda?
PAULA e HILDA:
(tottas dus dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
18
Vusotras ischas franc bungas cumaratas.
PAULA e HILDA: (tottas dus dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
E durmiz er ainten la madema tgombra?
PAULA e HILDA: (tottas dus dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
Cò ins scutigna bagn anc dei aint per la notg.
PAULA e HILDA: (tottas dus dattan fermamaintg digl tgea)
LISA:
Cò vez bagn anc santia ensatge da notg?
PAULA e HILDA:
(vardan igl amprem sainza tgapientscha l’egna se per l’otra) Nous ancleir navot!
TOC 10
(midada)
(Giatgen cun en matg flours ainta mang)
LISA:
(surfò cun discorrer cler, er schi Giatgen anclei bagn) Chegl èn fitg belas flours.
GIATGEN:
(dat digl tgea)
TONA:
Lagn discorrer digl anguladitsch. Vous abitez bagn ainten la tgesa or aint igl iert?
GIATGEN:
(varda adegna se per Lisa, rei se per ella, varda nosch se per Tona, dat digl tgea)
TONA:
Davent da chella tgesa vez bagn ena stupenta survista digl casti, cunzont savez piglier an meira la
porta digl casti?
GIATGEN:
(dat digl tgea)
TONA:
Vez via ensatgi?
GIATGEN:
(dat digl tgea)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
19
TONA:
Tgi?
GIATGEN:
(dat igl matg flours a Lisa, mossa pantomimicamaintg la cuschiniera, en segn grond, ensatgi tgi
trouscha ainten las padelas, ensatgi tgi maglia)
TONA:
Mmm.
(varda se per Lisa, ponderscha curt)
Managez forsa la cuschiniera?
GIATGEN:
(dat cuntaint digl tgea)
LISA:
Cura ègl chegl sto?
GIATGEN:
(vo cun la testa ve e no, varda sen igls sies mang, mossa diesch dets)
LISA:
Allas diesch la seira?
GIATGEN: (dat digl tgea)
TONA:
Chegl è interessant. Vez er discurria cun ella?
GIATGEN:
(fò ena canera terribla da grugnier)
LISA:
(consternada)
Tona! Giatgen è bagn met.
TOC 10 (midada)
(Gerda cun ena padela ainta mang, trouscha tot igl taimp)
GERDA:
Ia sa betg ma prestar ena pôssa, tot sto esser punctual sen meisa.
LISA:
Nous vagn angal en pêr dumondas.
GERDA:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
20
Dumande, pero fasche anavant. Dai ossa!
TONA:
Ier seira ischas Vous anc stada per veia aint igl casti.
GERDA:
Per veia aint igl casti? Ainten tgadafi sunga stada. Igl damagler vign betg sulet sen meisa. Far giu
igls tartuffels. Nattager las rischmelnas, barsar la tgern, tagler las tschavolas, coier igl pang, far
sucs...
TONA:
(l’interrompa)
È bung, è bung.
GERDA:
È bung? I sto tuttegna neir fatg.
LISA:
Naturalmaintg, ena donna so chegl.
(Tona struba igls îgls e sa volva) Az è do an îgl ensatge?
GERDA:
Cler. La verdura veva se en po meffa. En’impertinenza tge tgi vign furnia cò.
TONA:
(panso scu dumonda da trapla)
Noua eras Vous?
GERDA:
(discorra, scu sch’ella vessa da declarar ensatge ad en unfant pitschen) Hä? Noua vign cuschino?
Ainten cuschigna, betg aint igl bogn. Allas nov sunga eida a letg e va durmia.
TONA:
Ins ò pero via Vous.
GERDA:
Ea, ed ossa? Sunga forsa invasibla?
LISA:
(vign an ageid a Tona)
El manegia tg’ins vegia anc via Vous allas diesch tar la porta digl casti.
GERDA: (tar Tona)
Tar la porta digl casti?
(Tona dat digl tgea)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
21
Allas diesch?
(Tona dat digl tgea)
Impussebel.
TONA:
Pero igl ortulan Az ò via.
GERDA:
Giatgen?
(rei)
Chel so betg discorrer – persiva ò’l en schluc en po pi grond, schi ancligez tge tg’ia manetg. Allas
diesch è chel gio dadei sot meisa e rontga. Giatgen – ridicul. Ossa stoia propi eir an tgadafi e far
anavant.
LISA:
Tge truschez ansomma?
GERDA:
Ia?
(varda ainten la padela)
Navot!
TONA:
E pertge truschez an en truschier?
GERDA:
Chegl chieta, cumpogn. Uscheia nervous scu Vous ischas, forsa tgi gidess er. Prue eneda.
TOC 10
(midada)
LISA:
Da chels cò nignsa da saveir navot.
TONA:
Scu ena pare da silenzi, santia navot, via navot, son navot.
LISA:
Giagn anc eneda tigl li da delict, forsa vainsa survasia ensatge.
TONA:
Pero angal sch’igl persunal ans lascha er cumpôss e schi nous pudagn far la nossa lavour.
LISA:
Vo bagn. Nous ans antupagn da mesanotg.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
22
TONA:
(fò en grimassa tgi fò snavour, sa muainta scu en spiert, cun vousch midada)
Chegl è bagn l’oura digl spiert digl casti.
LISA:
(immitescha Tona)
Stupent, igl pudagn alloura gist far en pêr dumondas.
TOC 11
(lascher eir, anfignen tgi Lisa e Tona èn platgeas e rantos ansemen cun ena soua sen tribuna)
9. scena – Da notg ainten la sala gronda digl casti
RACHINTADER:
Igls davos tschentaners ò l’oura digl casti gio via bler. Pero chegl tg’è capito igls davos deis ò
perfign laschea surstar l’oura. Cura tg’ella ò do dodesch gedas, da mesanotg, ò’la ord spir tensiun
prest pers igl perpendichel.
(Tona e Lisa vignan sen tribuna, la musica vo, la tribuna è stgeira, els on gleischs da cassatga,
intercureschan tot anc eneda, cattan alla finala en indiz an en li)
TONA:
(scutinond)
Lisa, vea eneda, ia va creia catto ensatge.
LISA:
(vo tar Tona, varda igl gaffen) Chegl è gio fitg interessant.
(metta an cassatga igl gaffen)
(an chel mument vignan differentas figuras sen tribuna, pattan en pategl sur Lisa e Tona, igls
raintan cun ena soua, tots von, Lisa e Tona rantos giumez)
TOC 9
10. scena – En cass cler
LUZIA:
(vign cun en scuet sen tribuna, scoua ensatge, vei Lisa e Toni per tera, lascha crudar igl scuet,
sbrigia, corra anturn istericamaintg)
Mordaritsch, ageid, ageid! Chels pors unfants.
(vo an svanimaint)
(igl cont vign sen tribuna, scarpitscha sur Luzia)
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
23
CONT:
Mai vaia igl mies pôss ainten chella tgesa. Ed igl persunal sa sterna segl tarpung. Betg da creir,
nundetg.
(dolza igl pategl)
E tge faschez vusoters cò? Angal noador cugl marmogn.
(Tona e Lisa scheman)
CONT:
Az deliberesch eneda.
(igl cont derva las souas, geida se Lisa e Tona) E tge pomai è capito a vusoters?
LISA:
(teira anc grev igl flo)
Da notg vainsa anc eneda examino igl li da delict.
TONA:
Nous ischan nias attatgeas.
CONTESSA:
(vign sen tribuna)
Per l’amour da Dia, dattigl betg bagnspert ena fegn?
CONT:
Chella tgesa è plagna malfatschaints.
CONTESSA:
(vei Luzia)
Oh je, Luzia, tge è cun tè?
TONA:
Ella varo panso tgi seians nias mazzos.
CONTESSA:
Luzia, te porigna. (la geida se)
CONT:
(decisiv)
So, ossa ègl fitto. Vusoters vez gia la vossa schanza. Ia alarmesch Gian Bull. (vo tigl telefon)
LISA e TONA:
Nous pero, nous cunaschagn igl malfatschaint.
CONT:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
24
Cò am faschez surstar. Tgi è igl lader?
LISA:
Per saveir deir chegl vainsa da clamar igl antier persunal.
CONTESSA:
Chegl è nign problem.
(scaligna, igl antier persunal vign sen tribuna)
TOC 1:
(igls ampluias sa mettan an lengia, Tona vo se e giu avant els)
L’inquisiziun digl persunal è stada ena tgossa difficila, nign tg’ò savia far indicaziuns exactas.
LISA:
E perchegl vainsa anc eneda piglia sot la marella igl li da delict.
TONA:
Ed effectivamaintg catto ensatge.
LISA:
Ensatge tg’on survasia, chels malfatschaints tg’ans on ranto.
CONT:
E tge vez catto?
(Lisa peglia or da cassatga igl rest d’ena cigarra tg’è fimada e mossa a tots, ella tigna ad ot)
LISA:
En muc d’ena cigarra! Igl vagn catto sot igl tarpung dasper la pare, directamaintg sot igl maletg
angulo.
CONT:
Ed ossa?
TONA:
(peglia igl muc, ed igl tigna a Mitgel sot igl nas, cura tg’el nomna igl sies nom)
La madema marca, scu chellas tgi Mitgel fema.
CONT:
Mitgel? Chel cumpogn è gio da bel’antschatta sto suspect a me.
CONTESSA:
Mitgel, chegl so betg esser.
CONT:
Betg sneia. Te ist tschif.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
25
MITGEL:
Ia snei navot.
CONT:
Chel tabalori, en maletg d’en milliun. Chel lader da valanavot. Anc oz an chista.
TONA:
El ò impussebel savia angular sulet chel maletg.
PAULA e HILDA:
Nous igl vagn gido.
CONTESSA:
(tigna igl mang sen la bucca averta) Na!
GERDA:
Ia va laschea svaneir igl maletg.
LUZIA:
(sa lamantond)
Ed ia va vurdo tgi nign tgi vigna. Sung prest morta dalla tema.
CONTESSA:
Chegl è gio mender tg’igls mies semis igls pi noschs.
(Giatgen fò en zap anavant, mossa cugl det sen sasez)
CONTESSA:
Te bagn betg er anc. Tge ast te fatg?
(mossa pantomimicamaintg tg’el peglia igl maletg, igl posa avant igls sies peis e rezgia dapart cun
grondas gestas)
CONTESSA:
A me vign schlet.
CONT:
Tge impertinenza. Razgea dapart en milliun. Chel valanavot. El e l’antiera banda totgan ainten
perschung.
CONTESSA:
Pertge vez fatg chegl?
MITGEL:
(deprimo)
Perchegl tgi nous carezzagn Vous, donna contessa.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
26
(tots dattan digl tgea e deian aint igl agen tempo «perchegl tgi carezzagn Vous uscheia fitg»)
CONT:
Tge impertinenza. L’antiera banda totga ainten perschung. Ia alarmesch Gian Bull.
(vo tigl telefon, vot cumponder la nombra)
BULL:
(vign sen tribuna) Ia vign clamo?
(cont varda sursto segl telefon, el ò gio betg anc fatg igl telefon)
CONT:
Stupent! Arreste l’antiera banda. Tots ansemen on angulo e devasto igl maletg custevel «ramour
dalla mar la seira».
BULL:
Custevel?
CONT:
Betg manc tg’en milliun.
BULL:
Pitost vantgadus a tschuncanta.
CONTESSA:
Scu managez chegl?
BULL:
Vantg francs per la platta da lenn e dus a tschuncanta per la calour blava.
CONT:
Tge pulenta rachintez ossa?
BULL:
Deplorablamaintg betg. Gio avant varsaquantas emdas è Mitgel nia tar me. El am ò detg tg’el
suspecta igl signour cont. El creia tg’igl cont viglia angular a moda gronda cò tar Vous, donna
contessa.
(igl cont vot lippar, igl antier persunal sa metta an veia ad el ed igl stompla anavos)
CONT:
Betg tutge aint me.
BULL:
Cura tg’igl cont è nia tar me, perveia da chel maletg da tala veisa custevel, vainsa immediat
contacto igl artist, Andy Perwoll. Igl vagn tarmess en mail cun la fotografia digl maletg.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
27
TONA:
Igl artist è bagn sto cò.
BULL:
Chegl è er en artist, pero angal egn per far anguladitschs. Eduard dalla detta lunga, l’è gio arresto
e dusto.
CONTESSA:
(tigl cont)
Pertge ast fatg chegl?
CONT:
Pertge, pertge? Igls raps!
(sfrouscha la detta)
Pinkis, pinkis! Creist bagn betg tg’at vegia marido perveia dallas tias belas fodas, te scatla viglia. E
sch’igl ties persunal da merda fiss betg sto, alloura vessa amplania a moda gronda las mias
cassatgas.
TONA:
Cò vainsa gia en schlet nas.
LISA:
Er sch’igl cont ans pareva da bel’antschatta en amploster curious.
GERDA:
Stgise, tgi vagn ranto vusoters. Nous vagn pero gia da spitgier, anfignen tgi vevan catto tot igls
indezis.
CONT:
Tge indezis lez vusoters er aveir?
ANDY PERWOLL II: (vign)
Igl indezi, chegl sung ia.
MITGEL:
Andy Perwoll!
PAULA e HILDA:
Igl artist igl pi renumo digl antier mond.
LUZIA:
En bel om. (respeira profond)
(dantant schluitta igl cont giu da tribuna, angal Giatgen remartga chegl ed igl suonda)
ANDY PERWOLL:
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
28
Cura tg’ia va santia dalla sfalsificaziun sunga gist ma tschanto ainten en eroplan e nia no cò.
Ensatge az possa confirmar, chella smarlatada è ena sfalsificaziun bunmartgeda.
LISA:
E tge capeta ossa cugl cont?
BULL:
Ainten perschung cun el.
CONTESSA:
Anc oz inoltrescha igl divorzi.
GERDA:
Noua è chel canagl?
(Giatgen turna, el ò ranto igl cont cun en uder ed igl mess flours aint igl tgavels)
GERDA:
Giatgen, chegl è igl ties pi bel matg flours.
CONTESSA:
Gidem, unfants.
(Lisa e Toni corran tar la contessa, la tignan da mang dretg e sanester, Luzia vo per ena soptga, la
contessa sa tschainta cun fadeias)
Tot chegl cò am fò neir tresta, fitg tresta.
ANDY PERWOLL II:
Nigna tristezza, donna contessa, mabagn cletg e vanteira.
CONTESSA:
Tge managez?
ANDY PERVOLL II:
Ia va piglia cun me egn digls mies miglers maletgs. E schi lez, alloura igl venda per en prietsch da
«schnepli» – angal en mez milliun.
CONTESSA:
Chegl è gentil, pero…
ANDY PERWOLL II:
Naturalmaintg stuez igl amprem vaseir chell’ovra impressiunonta …
PAULA e HILDA:
Nous gidagn.
LISA:
A me parigl, scu sch’ia vurdess per ena sagonda geda en film.
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
29
TONA:
Tge manegias te cun chegl?
(Igl maletg gigantic vign purto sen la tribuna)
ANDY PERWOLL II:
Donna contessa, las mias damas ed igls mies signours. Blers ameis d’art avessan gugent chel
maletg per lour collecziun. Vous donna contessa vez igl cletg, Vous ischas la furtinada. E cò vasez
la capodovra «Tschiel ed anfiern».
(Andy Perwoll Il peglia davent igl pategl. Igl maletg è tot cotschen)
Tots: Na!
BLACK OUT
TOC 6
Fegn
|
Sm-ASS 4-1_En cass cler_(sm)
|
rm-surmiran
|
1
Sm-BRE 2-4
Ord spira desperaziun
cumegia an en act dad
Arthur Brenner, surluvro da Fritz Klein
translaziun: Zegna Pittet-Dosch
persungas:
3 omens, treis donnas
Schorsch Vögele
mat vigl
Oscar Peyer
cumarat da Schorsch
Luisa Peyer
la sia donna
Crest Brändli
cumarat da Schorsch
Heidi Styner
onda da Schorsch
Elsa Vögele
sora da Schorsch
taimp:
preschaint
li d’acziun:
ainten steiva da Schorsch
maletg da tribuna:
steiva da Schorsch, meisa e soptgas, stgaffa, cumoda, eventual
pultrunga u sofa, ulterioura mobiglia tenor gost, isch dretg e sanester,
antrada damez
cuntign:
Schorsch Vögele ed igls sies dus cumarats èn ainten la madem’uniun. Els
dovran ena nova bandiera. Pero, scu savens, mantgan igls raps ainten la cassa.
Perchegl decida Schorsch da screiver alla si’onda e da dumandar raps. El screiva
tg’el seia frestg marido e vegia ossa er en fegl pitschen e cunchegl dovra el raps
per pudeir cumprar igl basignevel. Sen chella brev dattigl en telegram scu
rasposta. L’onda passa sez per dar rughel. A Schorsch ed agls sies dus cumarats
resta exact en’quart d’oura per organisar ena donna ed en unfant. Alla fegn
finala vign decidia tgi egn è igl unfant ed egn la donna. Chell’antiera istorgia
passa betg sainza incaps - pero i dat ena bunga fegn pigl treis amplosters.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
2
1. scena
Schorsch e Crest
(igl uman sa derva, Schorsch e Crest tschaintan a meisa)
Schorsch:
Ia crei tgi Oscar na vigna propi betg ple (varda sen l’oura). Vagn
detg tgi la seduta antscheva allas tschintg ed ossa ègl gio las
tschintg e mesa.
Crest:
La donna igl varo puspe eneda betg laschea eir. Detg migler, el varo
da scuar la tgadafi ed igl suler, chegl è bagn la sia lavour dalla
sonda sivamezde.
Schorsch:
Chegl po bagn esser. Pero ni tg’ins è ainten suprastanza ed ins fò la
lavour tgi totga vetiers u schiglio ins sorta.
Crest:
Sast Schorsch, nous dus ischan anc sulets e libers, nous na savagn
pero er betg tge tg’ans spetga.
2. scena
Schorsch, Crest ed Oscar
Oscar:
(petga, aintra damez). Stgise, va en po retard. (dat igl mang a tots
dus) Vez gio antschet?
Schorsch:
Ea, va striflo l’egna u l’otra tractanda. So, peglia plaz Oscar. (Oscar
sa tschainta). Antschev gist cugl pi impurtant dalla nossa seduta e
chegl èn 1000 francs. Chels duvrainsa per la nossa nova bandiera
d’uniun. E per betg eir barlagiond d’en isch a l’oter vaia gio catto
ena schliaziun.
Crest:
(dat tranteraint) Ast forsa gio organiso igls raps?
Schorsch:
Betg gist digltot, els vignan anc.
Oscar:
Ist er franc?
Schorsch:
Va en’onda a Turitg, egna cun raps per sterner e per me vard’la
adegna bagn. La va scretg ena brev, az vi preliger:
„Tger’onda, carezzada da tot cor...
Oscar:
Chegl ò effect!
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
3
Schorsch:
(preligia anavant) „Cun en cor grev e schleta cunsienztga at screiva
finalamaintg chella brev, gio dadei spitgeida. Te nirossas a tgapeir
tg’ia va uscheia dei betg m’annunztgia – ia sung marido....“
Oscar:
Uscheia veist or! (tots reian)
Schorsch:
Spitge, i vign anc migler –...e sung nia bab avant en mes onn...“
Crest:
Ossa post far en punct.
Oscar:
(rei fitg) Bab!
Schorsch:
(ligia anavant) „Per adamplair tot igls dueirs finanzials dovra 1000
francs e supplitgesch tè, la mia tger’ondigna, carezzada
fermamaintg, da tarmetter immediatamaintg chels.“
Oscar:
Ast sottastritgia: immediatamaintg?
Schorsch:
Ea, perfign treis gedas.
Crest:
Alloura ègl bung.
Schorsch:
(ligond) „Er sch’è betg simpel, ia sung tuttegna cuntaint, ia va la
mia tgera donnetta...“ (Crest ed Oscar reian) ...“ed en mat ferm e
viscal.“ (Crest ed Oscar reian dad ot)
Schorsch: „En mat scu tgi totga, peisa 14 kilos, ecetera, ecetera. Spitgond sen la
tia brev cugl cuntign giavischia, at tarmetta mella bitschs e saleids
cordials. Igl ties Schorsch, tg’at carezza da tot cor e sincer“.
Crest:
Te vessas da davantar scribent, cò vignan gist las larmas.
Oscar:
Schi chegl vign alla gleisch, pudainsa schliier la noss’uniun.
Schorsch:
Savez, schi spert tgi la muneida è cò, daclera tot a mia sora. Ella
abitescha tar l’onda. E mia sora so alloura declarar tot all’onda – e
nous faschagn pasch.
Crest:
Scu vogl ansomma alla tia sora?
Schorsch:
A chella vogl bagn, gl’è nia ena matta ferma e flotta. Bung, igls
raps saron sen veia. (ins sainta tgi scaligna)
Oscar:
Gl’èn gio cò.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
4
Schorsch:
(vo tigl isch damez) Schi spert tuttegna betg, saro donna Meier. (vo)
Crest:
(tar Oscar) Tgi manegia’l?
Oscar:
Donna Meier, la sia locatoura.
Schorsch:
(turna desillusiuno) Vurde eneda tge tg’è nia.
Oscar:
Na, tuttegna gio igls raps.
Schorsch:
(tigna ad ot igl telegram) En telegram!
Crest:
Derva, forsa ègl impurtant.
Schorsch:
(ò davert la cuverta, preligia) Survagnia la brev. Reiv allas 17.58
persunalmaintg. Onda Heidi e sora Elsa. (sa tschainta sen ena
soptga)
Crest:
Cò at onigl mano pigl nas.
Oscar:
(stat dantant an peis, vot puspe a sa tschantar, sa tschainta pero
dasper la soptga e sa platga giumez, rei dad ot, stat puspe an peis)
Ah schi viva igl bab sainza unfant, ah schi viva igl om sainza
donna!
Schorsch:
Tigna la tia bucca mallavada. Tge dattigl cò da reir? Am dast pi
scort en bung cunsegl tge piglier a mangs.
Oscar:
Ia vign per mies fatg!
Crest:
Stop, ia va la schliaziun!
Schorsch:
Noador cun tot!
Crest:
Schorsch – te stost organisar en unfant!
Schorsch:
E scu? Igl far gess gio anc, pero pigl cuar or dovrigl tuttegna anc
ena donna.
Oscar:
Alloura stost maridar.
Schorsch:
Te asen! Scu duessa er cattar ena donna, la maridar, far en unfant –
e chegl durant en quart d’oura.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
5
Crest:
Ea, cò duvressans en apparat da microondas.
Schorsch:
Pertge?
Crest:
Pigl cuar or – chegl gess alloura pi spert.
Oscar:
(riond) Te ist en baitign. Ins vei tgi te ist betg marido. Te ast
nign’ideia tge stress tgi chegl è da far unfants.
Schorsch:
Ia va!
Crest:
Tge? Igl unfant, la donna u tots dus?
Schorsch:
(tar Oscar) Oscar, te sast salvar tot.
Oscar:
Ia?
Schorsch:
Ea te. Teira or la tia tgameischa, las tgotschas ed igls calzers. Nous
at pusagn alloura schi bagn scu pussebel ainten en letgign
d’unfants. At stost alloura far en po pi pitschen.
Oscar:
(en po sursto, so betg tge deir, totga igl snuz) Ist nar – ainten en
letgign d’unfants. (scassa igl tgea) Pertge ia e betg Crest?
Schorsch:
Perchegl tgi te ast en natiral d’unfants. (rei)
Crest:
Chegl è en’ideia geniala. Exact uscheia faschainsa chegl. Oscar, at
mattagn se ena tgapitscha d’unfants ed en sbavarot anturn culiez.
Forsa perfign ena giacchigna fatga caltschoul. Igl snuz zuppainsa
simplamaintg sot la cuverta.
Oscar:
Pertge gist ia, scu om marido. Ia fatsch tot per l’uniun, pero uscheia
ena merda sustigna betg. Ia vign per mies fatg.
Schorsch: (insista) Fò tge tgi te sast betg lascher. Ni tg’igl noss angion
gartegia e nous survagnign la nossa bandiera u tgi dat ena catastrofa
e vusoters am vez via la davosa geda ainten l’uniun.
Crest:
(corra tar Oscar) Oscar, ans fò chel plascheir, te riscas gio navot.
Oscar:
(esitont) Ah schi bagn, schi sto esser! Per Schorsch e la bandiera.
Schi chegl vo scano – alloura vez via me la davosa geda ainten
chell’uniun. Ia sort alloura!
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
6
Crest:
(sarcastic) Betg fò ampurmischungs tgi te tignas betg! Chegl vo or
an bagn. (stebgia, se per Schorsch) Noua nignsa schi spert tar roba
d’unfants?
Schorsch:
Nign problem. Segl plang soura abitescha la spindradra. Da chellas
tgossas ò ella adegna. Ed en letgign d’unfants u ena carotscha da
steiva peglia er cun me. Vign gist a vurdar. Oscar – teira’t eneda or.
Oscar:
Trer or (varda anturn)... cò avant la gliout?
Crest:
Betg fò uscheia, painsa tgi te seias tigl medi.
Oscar:
(cun dubis) Scu schi chels giu cò fissan tots medis. Vea, sto davant
me. (Crest igl gida)
Oscar:
Sast, Crest, schi chella asnareia vign alla gleisch sunga liquido. Ia
fatsch bagn gugent ensatge per l’uniun, pero da giuier en unfant –
chegl cun la bucca plagn daints – chegl gartegia betg.
Crest:
Alloura stost tigneir saro la bucca!
Oscar:
Ah uscheia, scu t’imagineschas chegl? Esser taro aint igl letgign da
pups e tigneir la bucca cura tg’ia saint vusoters a far prentgas?
Crest:
(sainza pazienztga) Schi fò anavant eneda, l’onda po neir mintga
mument.
Oscar:
Imaginescha’t eneda, schi l’onda vot piglier se bratsch me.
Crest:
Schi manevla la laschainsa betg neir.
Schorsch: (da chior) Crest, vea e gida!
Crest:
Ia reiv, spetga. (vo)
Oscar:
He, am sast betg lascher uscheia blot a cò! (varda aint igl publicum,
peglia ena gasetta e la tigna davant el)
Schorsch:
(Schorsch e Crest aintran, ni cun en letgign d’unfants u schiglio
cun ena carotscha da steiva cun tetg, ena tgapitscha d’unfants, en
sbavarot scu er cun ena giacca d’unfants) So, cò sunga puspe.
(posa igl letg/la carotscha a sanester, igl publicum vei bagn) (tar
Oscar) Tge ègl, ligias cugl vainter?
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
7
Oscar:
Na, ia va angal freid.
Crest:
Alloura faschainsa ossa en gnochelign or da tè. (teira aint ad Oscar
la tgapitscha e la giacca, igl penda anturn culiez igl sbavarot e
tigna ve ena cuverta tgi tanscha anfignen tigl piz digl nas) So,
mattatschign.
Schorsch:
Ed ossa dai, a letg. Stost forsa trer aint en po igls ties piotels e schi
te bragias, betg ambleida da midar la vousch. Painsa simplamaintg
scu tg’è sto cura tgi te eras en mez onn vigl.
Oscar:
(stino) Lò veva betg dad eir sulet a letg, lò am purtavigl a letg.
Crest:
Ah, fast en pass anavos aint igl svilup – vignst ainten la vigliadetna
da testung. Cò pudainsa gidar. Vea, geida’m Schorsch. (ansemen
portigl Oscar aint igl letgign)
Schorsch:
Tge morcs, va betg savia tgi pups seian uscheia grevs.
Oscar:
Tge caleiras, sper betg tgi l’onda stetta mengia dei.
Crest:
Schiglio fast forsa anc igl pisch aint igl letg. (i scaligna)
Schorsch:
Ella vign. (vo or damez) Igl teater po antschever.
Crest:
E te sera la bucca. I dependa tot da tè. Cò anc ensatge per rusagler.
(igl dat igl lulli)
3. scena
Schorsch, Crest, Oscar, onda Heidi ed Elsa
Schorsch:
(derva igl isch, lascha antrar l’onda ed Elsa, porta las valeischs,
l’onda è da vaseida curta, ò igliers, Schorsch posa las valeischs ve
dalla pare) Betg da creir, tgi ischas gio cò.
Onda:
Te vessas er pudia neir per nous alla staziun.
Schorsch:
Ea, tger’onda. Atgnamaintg leva neir, te sast, pero igl pup,
tottanegna è’l nia uscheia malquiet.
Onda:
(mossa tgapientscha) Ea, igl unfant. Te am stalegias er digl tot,
maridar tot da zuppo e siva anc en unfant. (surstada) Noua è la tia
donna? (antscheva a trer or igl mantel, er Elsa)
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
8
Schorsch:
(schocco, sa schlaga segl front) Per l’amour da Dia, chegl vaia tot
amblido! (dascous tar Crest) Ossa vainsa la merda...ia va nigna
donna!
Crest:
(er dascous) Angal quiet, at organisesch egna.
Oscar:
(or digl letgign) Dei tg’ella seia morta.
Onda:
Tge manegias, Schorsch?
Schorsch:
Ia?....Ea, alla donna vogl tip top. Äää, possa anc preschentar igl
mies amei Crest; la mi’onda Heidi e la mia sora Elsa.
Onda:
Ah, chegl è Crest, igl pitschen Crest da pi bod. Ist – ischas er nias
en grond! (l’onda vo a dretg tar Schorsch e discorra da bass cun el)
Crest:
(tar Elsa) Vous er, vez propi fatg ena midada pigl voss avantatg.
(mossa cugls mangs segns adequats). Ossa am stuez pero stgisar, va
anc da liquidar tgossas fitg impurtantas. (fò ena stgava) Adia!
Onda:
(rei se per Crest) Igl Crest!
Crest:
(dascous tar Schorsch) An tschintg minutas ast ena donna. (vo or
damez)
(Crest ò circa 3-5 minutas taimp per sa midar)
4. scena
onda, Elsa, Schorsch ed Oscar
Onda:
Noua erans er? Aha, noua è er la tia donna?
Oscar:
(Schorsch stat dasper igl letgign). Dei tg’ella seia eida per latg pigl
pitschen.
Schorsch: (tar Oscar) Ossa tai eneda. (tar l’onda) Sast, la mia donna è eida
aint igl martgea. Ella turnaro pir la seira tard. Ia pains betg tgi
vusotras vegias peda da spitgier.
Onda:
Schorsch, ia less amprender a canoscher la tia donna. Schiglio
stunga a cò cun Elsa anfignen dumang.
Schorsch:
Tge – tge deist?
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
9
Onda:
Ia vign betg avant tg’ia va betg pudia amprender a canoscher la tia
donna.
Schorsch:
Chegl am mantga gist anc.
Onda:
Tedla Schorsch, ia sung fitg cuntainta tg’igl destign è uscheia scu
tg’el è. Ed uscheia sunga gist mezza neida per at gidar.
Schorsch:
(sottavousch) Ea, per enqualtgi è igl destign propi deir.
Elsa:
(porta ena soptga) Vea, tschainta’t onda.
Onda:
Ia va bagn angal ple vusoters dus sen chest mond. E tge tgi totga a
me totga er a vusoters. (Schorsch vo ve e no nervous) Ia compr tot
chegl tg’è da basigns ainten chel tigneirtgesa.
Schorsch:
(tot schocco) Onda, chegl fò betg da basigns. Sch’ia survign angal
chels mella francs.
Oscar:
I po er esser en po daple.
Onda:
Na, na, ia procuresch per tot. Letgs novs, mobiglia nova,
simplamaintg tot.
Schorsch: (interrompa adegna puspe l’onda) Onda, chegl fò betg da basigns,
ia va bagn tot. (d’en mang ve) Sapramostga! (vo ve e no vilo)
Elsa:
Tedla Schorsch, ia sung bagn neida onda. Possa ossa er amprender
a canoscher igl mies nev?
Schorsch:
(stupia) Igl ties nev?
Elsa:
Hei, te ast scretg tgi te vegias en fegl.
Schorsch:
(sursto) En fegl? Ea, cler, igl pitschen – ea – ea – chel è cò aint igl
letgign. El dorma pero gist.
Elsa:
Igl possa vaseir eneda? Vea, onda, giagn a vurdar.
Oscar:
(tar Schorsch tgi stat dasperas) Chellas am pon betg vaseir.
Schorsch:
(tar Oscar) Teira la cuverta sur igl piz digl nas!
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
10
Elsa:
(vo tigl letg) Oh, varda onda, tge gnochel. Tge belas vestas
radondas – simplamaintg gnochel.
Onda:
(ludond) He, te pitschenign, tgerign. Tge grondas e belas
survantscheglias tg’el ò gio! (tot commoveida) Schorsch, at
gratulesch!
Elsa:
Ia er, Schorsch! (igl dat igl mang)
Schorsch:
Pertge?
Onda:
Chint pigl pitschen.
Schorsch:
Ah, perchegl, ea, chel è propi gartagea.
Onda:
Sch’igl pitschen sumeglia la mamma, sto chegl propi esser ena bela.
Schorsch:
Ia sa betg!
Onda:
Tge, te sast betg sch’ella è bela?
Schorsch:
Gl’è gio passo en mecta taimp, siva dalla davosa geda tgi va la
vurdada pi exact.
Onda:
Schorsch, tge tgossas!
Elsa:
Quant dei ist gio marido?
Schorsch:
Uscheia circa (stebgia) tranter...ia schess... precis!
Elsa:
Aha, ia anclei.
Onda:
Ed az ancligez anc adegna bagn?
Schorsch:
E scu – ella ranfatscha igl bever – ed ia la sia schleta cuschigna.
Elsa:
(rei) Anc adegn egn da sgnoccas scu pi bod.
Onda:
Ia sung persvadeida tgi chella donna vo bagn a pro cun tè.
Elsa:
Chel sentimaint vaia er, sung tot marvegliousa scu tg’ella vei or.
Schorsch:
La mia donna? E pir ia!
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
11
5. scena
Crest, Schorsch, l’onda, Elsa, Oscar
Crest:
(an vistgadeira da donnas, perucca, vign aint damez, vousch ota)
Hallihallo, hallihallo...
Schorsch:
(varda schocco) Per l’amour da Dia, tge è er chegl?
Crest:
He, ia sung igl ties bauign, la tia tgerigna, la tia rosigna! (igl vot
tgappar anturn culiez)
Schorsch: (sa dosta) Ist balurd? Chegl crei l’onda mai. (Oscar ò marveglias e
dolza la testa)
Crest:
Tai ossa, chegl vign a marschar scu en fist giu per la stgela.
Onda:
Aha, chegl saro la tia donna, Schorsch?
Schorsch:
Ea, chegl è’la tgutgamaintg. (strangla) Chegl è’la precisamaintg.
Chegl è la mia, uscheia numnada – migldra mesadad. (tar Crest) Cò
la mia meirigna, at preschaint: la mi’onda, e cò la mia sora Elsa. (sa
saleidan)
Onda:
Scu ò’la er nom la tia donna, Schorsch?
Schorsch:
(da bass tar Crest) Te, scu ast atgnamaintg nom?
Crest:
(er da bass) Schagn....Mengia.
Schorsch:
(tar l’onda) Greta... sast, ella è fitg gliunsch davent parainta cun
Greta Garbo.
Crest:
(sbrigia) Mengia!
Onda:
Pertge Greta? Ella dei Mengia.
Schorsch:
Ea, ia saint chi e lò mecta schlet. Naturalmaintg, chegl è la mia
tgerigna. (igl dat en cuffel grop)
Onda:
Cò post propi esser cuntaint cun la tia donna, Schorsch.
Crest:
(plai planghet la rolla da donna) El è uscheia cuntaint. (igl stretga
sur las vestas)
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
12
Onda:
Speragn er, uscheia ena donna betg mintgign tgi ò!
Schorsch:
Na, na, uscheia egna betg mintgign tgi ò. (d’en mang) Pero
mintgign la po aveir sch’el vot!
Onda:
Mengia, at less er esser ena bung’onda. Vea, do’m en bitsch da
bavegna.
Crest:
(d’en mang) Stò chegl esser. (sa tignan anturn, bitsch da bavegna,
Crest sfrouscha siva la vesta)
Elsa:
Ea, chinada, er ia at less dar en bitsch. Gio ossa am ist mecta
simpatica.
Crest:
(spert) S’anclei. Fitg gugent! (ambratscheda e bitsch) Chella
simpateia è da tottas dus varts. Vea, do’m anc egn. (la tgappa
anturn cun daple schlantsch)
Schorsch:
I para tg’el nizzegia la situaziun. (siva d’en mument) Ossa
tanschigl, betg surfò.
Onda:
I dat navot pi bel tgi da vaseir tgi dus femnas sa pon suarar.
Crest:
Sast, tger’onda, uscheia ena mattigna scu la mia chinada pudessa
bitschier ouras or. Ossa vigna pero per ensatge dabever, la mia gula
è tot sitga.
Onda:
Scu ò’l ansomma nom igl pitschen, Schorsch?
Schorsch:
(malsieir) Hä, scu ò’l pomai er nom, ääää scu è igl sies nom... pains
scu sies bab, Schorsch. En pup survign adegna igl nom digl bab ed
ena puppa igl nom dalla mamma. (Crest vign aint da isch, ainta
mang ena clocca vegn e magiols, reparta chels) Angraztg
Marioschla, ia serv alloura igl vegn.
Onda:
Marioschla?
Crest:
Igl mies omenign, sbaglia adegna. (tar Schorsch) Schorsch, scu ist
er bung d’amblidar tg’ia va nom Baba!
Onda:
Ia va cartia Mengia!
Crest:
Äaa, Mengia vaia lia deir.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
13
Schorsch:
I dependa. Atgnamaintg ò’l nom Maria Mengia. Pero – (dat en
stompel a Crest, igl varda nosch) Schi te ta sbaglias anc eneda,
alloura...
Onda:
(nattegia igls igliers) Ou, mossa eneda chel bel vistgia tgi te portas,
Mengia. (varda igl vistgia) Chel at stat propi bagn. Angal las
maseiras am paran en po curiousas.
Crest:
Mancumal! (mossa sen la veta) Cò ègl strètg e cò (petga segl pèz)
cò ègl lartg.
Onda:
Te portas er ena flotta veta per la tia vigliadenta (cun tgapientscha)
Cò saro igl mattign la colpa.
Crest:
Tge mattign?
Onda:
He, igl voss. Schorsch junior.
Crest:
Cler, s’anclei, Schorsch junior.
Onda:
Tge bratscha ferma tgi te ast.
Crest:
Bratscha da luvrar. (Schorsch sfrouscha cugl mang sur igl front)
Onda:
(cun tgapientscha) Ia anclei, Mengia. Uscheia scu te vessan dad
esser tot las donnas.
Crest:
(d’en mang) Igls omens vessan strousch plascheir.
Schorsch:
(spert) Vea, onda. Tschainta’t, avant tg’ia vign tot nervous. (Crest è
dantant tigl letg d’unfants e masterlegia lò ensatge)
Soo, lagn vurdar sch’igl got sglischa bagn. (serva) Viva! (tots fon
viva, sa tschaintan a meisa)
Oscar:
(meida vousch, sbrigiond scu en pup) Ääääää!
Onda:
Oh, Schorschign ò franc plagn igl pez.
Schorsch:
Ah tge, chel vot er ena clocca.
Crest:
Spetga, Schorschign, ia reiv gist a midar igl pez. (peglia en pez or
dalla stgaffa ed igl posa tar Oscar aint igl letg)
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
14
Elsa:
Spetga Mengia, at vi gidar. Da dulzar igl tgiglign – per tgi te possas
er metter se la pudra.
Schorsch:
(la tigna anavos) Navot cò, sto tschantada. Igl pitschen vot betg sa
lascher tutgier dad esters. Schiglio vign el tot nervous.
Elsa:
(tar Crest) Ia crei, igl pitschen ò seid e vot en po igl brost.
Onda:
Ea, Mengia, dò agl pitschen en po latg.
Crest:
Tge, ia?
Elsa:
Tgi oter er? Te stost betg ta turpager.
Crest:
Cun tot pruar gartagess chegl betg.
Onda:
Pertge vogl chegl betg?
Crest:
(varda segl pèz) Perchegl tgi chel por unfant vess da tschartger bler
mengia dei!
Onda:
(tgapent) Ast en po mengia pac latg?
Crest:
Ins po er numnar chegl uscheia.
Schorsch:
Igl medi ò managea tg’ella seia en po debla chegl tgi pertotga igl
brost.
Onda:
Ea, te ast ena construcziun en po debla – ähh – constituziun en po
debla. Varda migler da tè. Betg ambleida, Schorsch, tgira bagn la
tia donna. So, ossa lessa anc eir en po aint igl martgea. Vignst er
Mengia?
Crest:
Igl pitschen am lascha prest betg eir – el è uscheia sensibel.
Onda:
Alloura peglia Schorsch cun me. Ad el fò l’aria da premaveira er
bagn.
Schorsch: Ia?
Crest:
Ea, tgerign. Vo te cun l’onda. Sung bunga da vurdar mezza digl
pitschen.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
15
Schorsch: (smanatschond) Spetga, te...
Onda:
Ia less anc ma midar. Vignst a gidar Mengia. (Schorsch rei da
schluppar) Pertge reist?
Schorsch:
Sast, avant ensatge tg’am ò mors. Cò vaia lia sgartar, pero ia va fatg
ghittas anstagl da sgartar.
Elsa:
En carstgang bunatsch, igl noss Schorsch.
Crest:
Onda, vot betg lascher aint chel vistgia. Chel at stat fitg bagn ed igl
è gio mecta tard.
Schorsch:
Las buteias seran gio prest. E Crest – äh – Baba – äh - la mia donna
è er gio tot stancla da ninar igl pup. (Crest gida all’onda da trer
aint igl mantel)
Onda:
Noua è la mia tgapela?
Schorsch:
La va veisa gist avant. (catta la tgapela giumez, la metta all’onda
davant davos sen testa)
Onda:
Chella è se fallada.
Schorsch:
La tgapela è se dretga, te stast sanestrada sotaint.
Onda:
Mengia, geida’m te. Schorsch ò nign ideia da tgapelas modernas.
Crest:
Igl omens d’ozande. Gl’è da lippar. Da davant e da davos igls sast
betg duvrar. Sapramostgas, cura tg’ia sung anc sto en mattatsch –
äh – stada ena mattatscha, lò ins saveva anc duvrar igl omens.
(struba la tgapela sen la testa, la metta pero digltot sen la tutona)
Onda:
Uscheia ègl bung, ins vei tgi te ist ena casarina fleissa. Ni tots, nous
giagn. (tots treis von damez)
6. scena
Oscar, Crest
Oscar:
(dolza vilo la testa) Va igl nas plagn da chel teater. Ia crap prest
digl tgod e saint vusoters a schlabardar igl vegn. Dò’m immediat en
magiol u schiglio dunga en sagl or da chel letg e pegl l’antiera
clocca.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
16
Crest:
Calma’t Oscar! Painsa all’uniun ed alla nova bandiera. (igl porta en
magiol tigl letgign)
Oscar:
Viva mamma! (beva an ena tratga)
Crest:
Viva, Schorschign! (tots dus reian)
Oscar:
Vess mai cartia tgi te seias eneda la mia mamma.
Crest:
E te igl mies unfantign. (tots dus reian dad ot). Sast, chel bitsch dad
Elsa am è tuttegna ia tras pel ed òssa.
Oscar:
Chegl ins ò via. Ast prest betg ple lia calar.
Crest:
(brama) Mmmmm...
Oscar:
Am pudessas far en sarvetsch e deir ad Elsa tg’ella pudess er eneda
bitschier igl pup.
Crest:
Ist balurd? Te ist marido!
Oscar:
Sast, ensatge giuven fò adegna bagn all’olma.
7. scena
Elsa, Oscar, Crest
Elsa:
Cò sunga puspe. L’onda manegia tg’ia duess far cumpagneia a tè.
Crest:
Chegl è tger da tè. Vea, at dung gist en bitsch persiva. (ambratscha
e bitscha Elsa) Peglia plaz, ubetg Elsa?
Elsa:
Te, Mengia, deia’m eneda scu chinada, scu ins sa sainta d’esser
maridada?
Crest:
(varda dumandond sen igl letgign) Ma gea, cò stost te spitgier
anfignen tgi te ist eneda maridada.
Elsa:
Leva angal dumandar eneda. Te canoschas bagn igl cumarat da
mies frar, Crest. Chegl è franc en om scu tgi totga?
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
17
Crest:
Ea, chegl è en carstgang fitg gentil – fitg gentil. (Oscar
stirnidescha) Viva!
Elsa:
Nous ans cunaschagn gio d’unfants. Ed avant, cura tg’igl va via, ò
igl mies corign gist antschet a batter.
Crest:
Elsa, ia crei te ist inamurada.
Elsa:
A tè possa tradeir. Ia sung inamurada, e chegl terriblamaintg, gio
scu mattigna. Te stost pero tigneir secret chegl, ubetg!
Crest:
Tge painsas er te, dei a nign’olma ensatge. Igl è pero gartagea,
mintga geda schi Crest è cò, baita’l angal da tè.
Elsa:
È chegl la verdad? Oh Mengia! (ambratscheda e bitsch lung)
Oscar:
Uuu – (Crest vo ve tigl letgign, dat egna aint igl mang ad Oscar, tgi
tunga scu sch’el dess ena tastada)
Crest:
Gio ossa ena tgazzer.
Elsa:
Igl pitschen vign tottanegna uscheia malquiet. Baitainsa mengia dad
ot?
Crest:
Chegl è bung pussebel. Ia crei pero gl’è l’ora.
Elsa:
Sung uscheia cuntainta. Less gist er dar en bitsch agl pup.
Crest:
(la tigna anavos) Betg fò, schiglio vign igl pitschen anc pi agito.
Oscar:
(la testa or digl letgign) En’impertinenza!
Elsa:
Ossa lainsa pero far en po rughel. Va aposta piglia cun me en
scusal. Geida’m da trer or chel cò.
Crest:
(perplex) Vea, Elsa. Te stost betg gidar. Lagn pi gugent baitar en po
da Crest.
Elsa:
Te ist ena chinada dad ôr. (ambratscheda e bitsch lung)
Oscar:
(da bass, pero ins sainta) Vard betg ple tiers dei.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
18
8. scena
Schorsch, l’onda, Crest, Oscar, Elsa
Onda:
(aintra cun Schorsch) Cò ischans puspe. Gl’ò angal tanschia per eir
ainten chella buteia chigiu. (vo cun en pachet dasper igl letg) Ah,
igl pitschen è dasdo. (cun vousch ota) Vea, tgerign, vot en
bitschign. (igl dat en bitsch tgi tunga) E varda cò, tge tg’at va purto
da bel. (derva igl pachet avant igl publicum, peglia or ena clocca
latg, la metta ad Oscar ainten bucca e vo puspe davant) Ossa stoia
spert eir sen la cumoditad. Mengia, vea spert cun me! (Crest varda
se per Schorsch)
Schorsch:
Onda, te ist bagn anc bunga da far suletta... e la donna sto midar
letg agl pitschen. (igl madem mument patta Oscar la clocca or da
letg) Varda, el è tot malquiet.
Onda:
Na, la bela clocca! Tge forzas tgi Schorschign ò gio. (peglia se la
clocca) Vea, peglia ella belign ainten bucca e fò mam-mam. (metta
la clocca da novamaintg ad Oscar ainten bucca) Bungign latgign
pigl pitschenign.
Crest:
(per sasez) Schi fiss aint en bung got vegn Vuclegna.
Oscar:
(patta la clocca gliunsch davent) Äää!
Onda:
Te Schorsch, ia crei igl latg è mengia gross. Mattagn aint ensatge
oter. Vagn bagn er cumpro chella nova polvra, igl pi nov tgi dat.
(Oscar dat segls mangs) Varda, scu tg’el sa legra gio.
Crest:
Ea, onda, ia va cartia tgi te stoptgas...
Onda:
Per l’amour da Dia, Elsa, vea cun me! (tottas dus sortan a sanester)
9. scena
Oscar, Schorsch, Crest
Oscar:
(stat se) Schi vo anc diesch minutas, alloura reiva or. Sapperment!
Ia vign tot steric! Cartez atgnamaintg tg’ia seia en gaffen da gummi
tg’ins po furmar tenor giaveisch?
Schorsch:
Oscar, painsa alla nova bandiera... hop, peglia’t ansemen anc en
mumentign.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
19
Oscar:
E la seid!
Crest:
Spetga, cò at saia gidar. (amplanescha en magiol, igl dat ad Oscar)
Oscar:
En bung mosterign – anavant uscheia! (survign en sagond magiol,
sveida er chel)
Crest:
E per tgi te vegias betg lungurela at amplanescha gist anc ena
clocca cun chella nova polvra per pups. (rei dantant)
Oscar:
Dalla Vuclegna u digl Signeradi?
Crest:
Digl Valais, gl’ò anc treis cloccas ainten tgadafi. E siva betg mucs
ple! (vo or da dretg)
Oscar:
Betg far mucs? Er schi vign tot steric ainten chella chista.
Crest:
(vign cun la clocca da dretg) Soo, mies pitschen, cò ast la tia
Ovomaltina! (igl dat la clocca)
Oscar:
Chella sveida spertamaintg. (peglia davent igl tschitsch) Cartez
bagn betg tg’ia beva vegn digl Valais cun en tschitsch? (peglia la
clocca a bucca e beva cun gost)
Schorsch:
(tar Crest) Tge ast te ansomma fatg durant chel taimp cun Elsa?
Crest:
Ia? Cun la tia sora? Navot...
Oscar:
(dad ot) Do bitschas, pero da far en plascheir agl sies pitschen pup,
glez ò’l betg lia. Elsa ò mianc pudia dar en bitschign a me. Angal la
tia onda viglia am ò do en bitsch, va ossa anc en gost curious ainten
bucca.
Schorsch:
Peglia’t ansemen, gl’è per ena bun’ovra, per la nova bandiera.
Crest:
Oscar ò gio ena bandiera.
Oscar:
Ea, crei tgi la possas gio pusar chesta seira sen la mia fossa.
10.scena
Schorsch, Crest, Oscar, onda, Elsa
Schorsch:
Chella clocca vainsa da fittar! (tots fon viva)
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
20
Oscar:
Äääää...
Onda:
Igl pitschen bragia puspe! Ò’l forsa plagn igls pezs?
Crest:
Na, pains tg’el seia betg plagn avonda.
Oscar:
Mämmämmämm!
Schorsch:
L’ò gio puspe seid.
Oscar:
Ääääääää! Mämmämm!
Crest:
Ea, pitschen, i dat mämmämm. (peglia davent la clocca vo or da
dretg)
Elsa:
Chel ò ena seid scu ena vatga.
Schorsch:
Ea, an chel gro sumeglia’l agl bab.
Onda:
El duess angal bever, cugl latg vigna’l grond e ferm.
Schorsch:
Ea, anfignen tg’el ò ena sturna.
Elsa:
(rei dad ot) Hahaha, ena sturna dalla polvra per pups. Vez gio
santia uscheia ensatge?
Crest:
(da dretg cun la clocca) So, mies pitschen, beva bagn, e betg
smarlattar, gl’è donn per mintga gutella. (Oscar beva cun gost)
Elsa:
Nundetg scu tg’el tetta.
Onda:
Igl tschitsch è giumez!
Schorsch:
Lascha el, igl pitschen beva pi gugent directamaintg or dalla clocca.
Uscheia survign el daple a l’eda.
Onda:
Va anc mai via en tal pup. Laschagn tgi seia. Te, Mengia, va pusto
urden da letg. Te stost alloura anc paer sessanta francs. Cò ast 200.-
, igl rest èn daners da cassatga per tè.
Crest:
(peglia igls raps) Oh...onda...cordial angraztg!
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
21
Schorsch:
(tgerign vers l’onda) Sast, onda, i fiss sto pi prudent schi te vessas
do igls raps a me, e betg ad Emilia.
Onda:
Emilia?
Schorsch:
Ea, ...äää...Mengia!
Elsa:
I para tgi geia dei anfignen tgi te sast igl nom dalla tia donna.
Crest:
Sast, la sia memorgia è betg schi ferma.
Oscar:
Ääää...
Onda:
Tge è ossa puspe? È’l forsa sa stranglo u votta’l betg ple tot igl
latg?
Oscar:
Mämmämmämm!
Elsa:
Per l’amour da Dia, anc ena clocca!
Crest:
(strantg) Schorsch, vo a preparar ena clocca!
Oscar:
(patta la clocca) Mämmämmämm!
Onda:
Chegl ins nomna betg ple bever, chegl è sa bavrantar.
Schorsch:
Capasche, cò pudagn nous pero far navot.
Elsa:
Stoppa chegl betg – uscheia bler latg?
Schorsch:
Sa bagn betg lascher mureir Oscar dalla seid.
Onda:
Tge, Oscar?
Schorsch: Schorschign, leva deir!
Elsa:
Fiss forsa eneda ouras tgi te amprendas igls noms da chels dalla tia
famiglia.
Crest:
(aintra cun la clocca, la dat ad Oscar) Chegl è ossa la davosa
clocchigna, siva vign durmia.
Onda:
Betg da creir, el beva gio tot sulet.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
22
Schorsch:
Sast, chel è sviluppo nundetg per la sia vigliadetna.
Onda:
Quant vigl è’l ansomma?
Crest:
Prest trentatschintg.
Elsa:
Trenta...
Schorsch:
Mengia, betg baita an misteris. Ella manegia en mes onn e
trentatschintg deis.
Crest:
Exact!
Oscar:
Ääää!
Elsa:
Chel ò bagn betg anc adegna fom.
Oscar:
Mämmämmämm!
Oscar:
Ossa tanschigl. Vusoters igl mazzez anc cun tant latg. (savoira) Ia
va igl sentimaint ...chell’odourigna...ò’l Schorschign forsa...suarez
er?
Elsa:
A me para er?
Schorsch:
Sa betg propi, sch’è l’ava da Cologna u igl savung lom.
Onda:
(vo tigl letg, varda aint) Per l’amour da Dia, quant vigl è’l, vez
detg?
Schorsch:
Bung en mes onn.
Onda:
(tot agitada) Ed ò gio en snuz!
Oscar:
(bragia) Äääää!
Crest:
Chegl è igl snuz dalla clocca.
Schorsch:
Betg vo mengia manevla, te veist gio scu tg’el fò dad ester.
Oscar:
(cantond sturn) Lagn eir a bever egn, dus treis – e la tgora stat an
peis...
Elsa:
(saglia an peis) E canta gio?
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
23
Crest:
(d’en mang) Chel lappi, gist ossa stò’l far uscheia tgutg.
11.scena
Schorsch, Crest, Oscar, onda, Elsa, Luisa
Luisa:
(vign aint da mez, cun schlantsch) Stgise igl mies disturbi – è igl
mies om forsa cò?
Crest:
(sbrigia) Na.
Lusia:
Igl sies patrung igl tschertga, el vot discorrer cun el perveia d’ena
tgossa fitg impurtanta digl affar. Oscar sto neir schi spert scu
pussebel a tgesa.
Schorsch:
Precis ossa!
Luisa:
(cloma) Oscar! (pi dad ot) Oscar!!!
Oscar:
(cantond sturn) Vinars...chegl era igl sies davos pled...
Luisa:
(vo tigl letgign) Oscar! Ist betg tot tschent. Tge fast ainten chel letg?
Onda:
(sa tschainta sen la soptga, Elsa er) Tots igls sontgs am duessan
pertgirar!
Lusia:
Tgi te vignas immediat anor cò! I po betg esser la verdad!
Onda:
Chegl è ossa igl tgerign.
Elsa:
Va savia tg’ensatge è crutsch. Am pareva gio dall’antschatta tgi
chel unfant sumeglia ad en spivantegl.
Oscar:
(sorta cun ageid da Luisa) Star se legher... ed eir a plaz...(vo an
ettas)
Onda:
Ia crei tgi chel latg è sto da vatgas spezialas.
Oscar:
Da chellas digl Valeis, holiodiodioohhoo, holio...
Luisa:
Sera la bucca!
Onda:
Schorsch, en’impertinenza d’am manar da tala veisa pigl nas.
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
24
Oscar:
Pir ossa vignigl legher! (vo a meisa e sveida tot igls magiols,
cantond da sturn) Star se legher ed eir a plaz...
Luisa:
Te vast nagliour ple, schiglio angal ple cugls peis davantor.
Oscar:
...Anghels an gloria igl on accumpagnea...
Lusia:
Teira or chella sdratscha. E sch’igl ties patrung at vasess uscheia.
Oscar:
(cantond) Malbrug è ia an ghera, miritom...! (amprova da darveir
igl nouf dalla tgapitscha, vo an ettas, steira giu la tgapitscha,
l’onda vo ve e no tot agitada, Elsa tschainta a meisa e scassa la
testa, Oscar teira aint tgameischa e tgotschas, cun fadeias)
Crest:
(tar Schorsch) Va savia tgi chegl crappa.
Schorsch:
(tar Crest) Varda eneda scu tgi l’onda speida fi. Chegl vign anc
legher.
Crest:
Luisa, tedla eneda...
Luisa:
(igl stompla davent) Vo at far arder. Vagn nigna peda. Talas
tgutgadads da treis omens carschias. Vea te..te..te...am mantgan igls
pleds. (steira Oscar cun ella, von da mez)
Oscar:
(cantond cun eir) ...è n’è betg anc turno, e n’è betg anc turno...
Luisa:
Adia! (tots dus von)
Onda:
Am vign tot curious!
Schorsch: (despero) A me è gio tot curious!
Crest:
(tar l’onda) Tadle, tgera donna, en pêr pleds per declarar.
Onda:
Ossa ò’la Mengia er anc rot la vousch.
Crest:
Schorsch è betg marido ed ò nign unfant. Tot chegl ò el scretg ord
spira misergia per survagneir igls mella francs. Cura tgi vagn santia
dalla vossa viseta, ans vainsa decidia da giuier chella cumegia.
Onda:
I vign adegna migler! (tar Crest) Tge rolla vez vous alloura ainten
chel datgesa?
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
25
Crest:
(peglia giu la perucca) La rolla dalla donna. Va gia paca lètga.
Onda:
Crest, tge, te, Crest?!? I po betg esser (metta igl mang segl front)
Las mias nervas!
Elsa:
Crest! Chegl ist te! Perchegl am eras simpatic da bel’antschatta. (vo
tar el ed igl bitscha)
Crest:
Ni, giagn ainten l’ustareia chive. Scu tgi para dattigl da festivar
ensatge – ubetg Elsa.
Elsa:
Oh, Crest.
Onda:
(an en esser stupia) Tge monta er chegl? Tgapesch navot ple.
Schorsch:
Ancletg – i dat tuttegna ena bunga fegn.
Elsa:
Vea, onda, at decler tot. (Elsa peglia l’onda da mang sanester e
Schorsch da mang dretg) Ni, nous giagn!
Schorsch: (mussond sen Elsa e Crest) Adumbatten è la tia viseta tuttegna betg
stada! (tots reian e bandungan la tribuna da mez)
FEGN
|
Sm-BRE 2-4_Ord spira desperaziun_(sm)
|
rm-surmiran
|
End of preview. Expand
in Data Studio
Theater Plays in Romansh
This dataset contains various theater plays in different Romansh varieties: Rumantsch Grischun (rm-rumgr), Sursilvan (rm-sursilv), Sutsilvan (rm-sutsilv), Surmiran (rm-surmiran), Puter (rm-puter), and Vallader (rm-vallader). They have been extracted from PDFs provided by Lia Rumantscha. The variety assigned is based on manual processing by Lia Rumantscha.
Further, for each theater play, the text has been extracted per page. Thus, one dataset entry contains one page from one theater play, the play's title, and the idiom that the play is written in.
Notably, as each theater play is individual, this dataset does not contain any parallel data.
- Downloads last month
- 26
Size of downloaded dataset files:
7.18 MB
Size of the auto-converted Parquet files:
3.87 MB
Number of rows:
3,955